O absurdo como obsesión

1542325696_670889_1542351544_sumario_normalFidel Vidal. Confesándome negado para a música, a nova dun evento cultural como o acontecido en Milán coa estrea da ópera Samuel Beckett: Fin de partida do húngaro Kurtág (Teatro alla Scala, 12 de novembro, 2018), convídame a reflexionar sobre algúns aspectos para min relevantes. O primeiro ten que ver como unha obra do denominado teatro do absurdo é quen de pór en acción noutro ser humano –esta vez nun músico- a semente e o estímulo para principiar e promover unha loita consigo mesmo e dar ao mundo unha composición operística. “Kurtág logrou captar a ironía e o drama da obra de Beckett, algo que adoita ser moi difícil”, comentou o experto italiano Marco Mazzoleni. “Ninguén fixera até o de agora unha ópera co traballo de Beckett”. E recalcou que desde a década dos 80 “a Scala non propuña unha ópera moderna de tal envergadura”.

“Quixen ser leal ao 100% a Beckett”, explicou recentemente György Kurtág nunha conferencia de prensa. O compositor, nacido en 1926 no seo dunha familia húngara residente en Rumanía, quedou abraiado con Final de partida estreada en París en 1957. 1542325696_670889_1542351323_noticia_normal“Tiven a oportunidade de ver a obra uns meses despois da estrea mundial. Era a primeira vez que falaba con Beckett”, dixo. “Quedei moi impresionado. Prometinme a min mesmo que se un día escribía unha ópera, inspiraríame nesa obra mestra”, confesou nunha entrevista a Girardi. Famoso polas súas pequenas obras sinfónicas que no superan os 20 minutos, Kurtág aceptou o desafío de compoñer unha ópera grazas á tenacidade de Alexander Pereira, director artístico da Scala, noutrora director da Ópera de Zúrich e do Festival de Salzburgo.

Como se pode ser leal desde a música a unha obra de teatro “do absurdo”? Con outro absurdo? É posible unha música absurda? O teatro absurdo, un termo acuñado para falar dun grupo de obras teatrais, débese a Martin Esslin, para quen “o absurdo da propia condición humana nun mundo no cal o devalo da fe relixiosa privou ao home de determinadas certezas” sería un nivel máis profundo de absurdo, que ultrapasa “a denuncia satírica do absurdo das maneiras de vivir inauténticas”. Por iso os personaxes desas obras están correntemente “espidos das circunstancias accidentais da posición social ou do contexto histórico”, di Esslin. (cit. R. Bezerra de Menezes, O pano que desvela a palavra em abismo: a ruína do dito e da ação em Fim de partida,  de Samuel Beckett, 2015)

2018_11_16_58804_1542342532._largeEn canto lemos Fin de partida, a intención que acode vén promovida pola impresión que nos provoca. Isto tradúcese na ocasión de comprobar con que minuciosidade Beckett explica o lugar e os obxectos que compoñen e acompañan os actores. Polo que, de momento, ímonos esquecer dos personaxes e das palabras para atendermos, en exclusiva, só os elementos que configuran a posta en escena da peza. E velaí as pezas, as malas e boas pezas que atopamos, as cousas, o atrezzo, “iso que no teatro e no cine e televisión, forman o conxunto de obxectos e trebellos que aparecen en escena”.

Antes de nada -deixando para outra ocasión as paredes e os vultos- o que sobresae son os panos, en plural, non o pano, o telón, o pano da boca que, nesta ocasión, está formado por unha ausencia, quero dicir, pola presenza frontal e aberta dos espectadores agardando polo que vai pasar. Sen esquecermos que “a felicidade e o absurdo son dous fillos da mesma terra”. (Albert Camus, O mito de Sísifo)

4 comentarios en “O absurdo como obsesión

  1. Queridos Magdalena y Fidel:
    Acabo de dedicar esos doce minutos a ver el corto recomendado por Magdalena y ha valido la pena: conmovedor, evocador y didáctico.
    De dónde crees que parte mi afición a escuchar música (y no precisamente ópera): en primer lugar, porque me quedé sin voz -al menos para cantar- al sufrir una grave operación de tiroides, cuando contaba 33 años, que me dejó, entre otras secuelas, una cuerda vocal parética. (El foniatra me dijo en su día que era un verdadero prodigio el que yo pudiese hablar.) Tampoco tuve ocasión de aprender a tocar algún instrumento, cosa que hubiese encantado; por eso puse todo mi empeño en transmitir a mis hijos y nietos ese amor a la música. Creo que lo he logrado, en parte; porque, aunque ninguno optó por esa carrera como medio de vida, el que más y el que menos toca algún instrumento y las veladas familiares son una delicia.
    No concibo un mundo sin música.
    Un abrazo compartido.

  2. Apreciado Fidel:

    Esta Magdalena “é o demo”: me obliga a dejar un entretenido programa televisivo en el que me relejaba, después de patear varias bibliotecas municipales en busca de alguna obra de Fernández Flórez que tuviese letra con un tamaño legible (para un taller de literatura), y sólo he podido encontrar “El bosque animado”. Aunque poseo las obras completas de este escritor, la letra es tan diminuta que apenas se ve y en un taller de personas vetustas…
    El abandonar la televisión sería lo de menos, si Magdalena no me metiese en el fregado de afirmar que soy una entendida en ópera: aficionada y ya es bastante. Aunque creo que, después de las óperas modernas -o clásicas actualizadas- a las que llevo asistiendo, ya nada me espanta. Como asistente asidua, puedo dar fe de que la ópera del absurdo se está imponiendo. Y para mí, salvo excepciones, son las puestas en escena fuera de contexto las que pervierten a la ópera. Hay óperas intemporales que aguantan lo que le echen; pero a otras las sacas del contexto en el que fueron creadas y se desploman. ¿Te imaginas a una Salomé con zapatones y chupa de cuero, en la que la danza de los siete velos la bailan siete tíos que aparecen trajeados y van prescindiendo de las prendas de vestir -comenzando por la corbata- hasta quedar en cueros vivos? Y mucho más cosas. Creo que se abusa del experimentalismo.
    Para ocupar los asientos que abandonan los aficionados en muchas funciones, el Teatro Real vende entradas de última hora, con un 90% de descuento, a jóvenes menores de 26 años que, por lo mucho que aplauden, parecen los sustitutos de la antigua clac.
    Sigo a la espera del Don Hamlet de Cunqueiro. No sé qué es lo qué ocurre con ese libro . Ahora estoy leyendo a ratos “Las crónicas del Sochantre”.
    Bonitos sonos.

    1. Dobremente agradecido. A Mari Carmen pola súa aportación, moi iinteresante e instructiva. Como vemos hai (des)gustos para todos. E a Magdalena, atenta coma sempre, ademais de por convidar a a Mari Carmen, polo seu consello de ver “La maison en petites cubes”. Unha poética e triste metáfora. Unha ledicia.
      Mais, como confeso na miña entrada, son negado para a música, se ben, teño a sorte de me emocionar con ela. Desde neno tiven envexa das persoas que tocan un instrumento. Eu nunca fun quen nin de acompañar cunha “segunda voz”, mesmo se arrancaba coa “Rianxeira”, os amigos -vaia amigos!- mandábanme calar. Disque non sabían o que cantaba “nin pola letra”. Velaí a miña frustración e traxedia como (vocacional) cantautor.
      Apertas e bicos. Saúde. A FABA ABAFA.

  3. Buenas tardes, querido Fidel:
    No sé si a estas horas nuestra querida Mari Carmen te habrá leído, como siempre está tan atareada igual no lee tu texto hasta la noche que es cuando ella vive sus mejores horas de relax. De todos modos yo le daré un toque de atención porque tu entrada le viene como anillo al dedo. Ella entiende y le encanta la ópera, está abonada hace muchos años al Teatro Real y no se pierde una. Se conoce todas al dedillo y tanto puede hablarte de “Tancredi” de Rossini, de “El elixir de amor” de Donizetti, de “Agrippina” de Händel, o de la misma que tú mencionas. Ya lo verás, cuando te conteste.
    Yo, nunca he asistido a un evento tan importante y ciertamente os envidio. Me encantaría. No obstante, voy a hablarte de algo que he visto hace unos días. Como me gustó tanto, quiero recomendártelo, es un corto que se llama “La maison en petits cubes”, puedes verlo en el ordenador, solo te robará doce minutos de tu valioso tiempo pero, merece la pena. Luego ya me contarás que te ha parecido.
    Besiños palmeiráns, queridísimo Fidel.
    Un orgullo como siempre leerte.

    SEAS ÁRBOL O DIOS, LA FE, FALSO ÍDOLO, BRASA ES.

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *