Aplausos (II)

imageFidel Vidal. Os rituais son accións baseadas en crenzas relixiosas, ideolóxicas, ou mesmo por afeccións deportivas. Realízanse principalmente polo seu valor simbólico. Individualmente os ritos son propios de comportamentos compulsivos, como nos trastornos obsesivo-compulsivos (TOC). Freud apunta que os rituais permiten aos individuos que os practican liberalos das súas tensións, quer dicir, teñen un efecto catártico, terapéutico. Amainan a angustia e dan ánimos. Incluso, en canto cumprimos co rito –“o deber cumprido”-, hai quen alivia culpas e pode durmir coa “conciencia tranquila”. Para iso están as cerimonias (do latín caeremonia, ‘carácter sagrado’, ‘práctica relixiosa’). Trátase de prácticas ao redor da morte onde a xente reúnese para rezar e acompañarse uns aos outros. É unha participación colectiva como reacción ante a perda dunha persoa amada, ou dunha abstracción, poñamos patria ou liberdade.

A pandemia é o real, o innomeable, imposible de o facer simbólico aínda que aparezan emblemas e imaxes do virus causante. A quen aplaudimos? “España aplaude ós seus sanitarios”. Unha celebración dirixida aos profesionais (sempre que estean nos hospitais ou nos centros de saúde), na loita contra o Mal, amosándose ante os usuarios como heroes e mesmo como mártires. Seica nos esquecemos de que hai a penas un ano, a consecuencia da continua privatización (sen contar o negocio das residencias xeriátricas) e do desmantelamento da sanidade pública, apareceron nas rúas as “mareas brancas”, e manifestacións contra as políticas e os políticos que as levaron adiante. Ao mesmo tempo, os medios de comunicación anunciaban un escandaloso incremento das agresións contra o persoal sanitario, até tal punto que se promoveron sancións penais e a presenza de gardas nas consultas. Espero que uns e outros -agresores e “desmanteladores”- non saian aos balcóns a aplaudiren aos sanitarios que, demasiados baixo empregos eventuais e precarios, traballan con escasos medios –respiradores contados e carencia do téxtil protector- non asomen, digo, os fociños polas fiestras a bateren palmas a quen onte agredían dunha ou doutra forma. Ou si?

aplausoA prolongación do confinamento altera as emocións, xera ansiedade, rabia e depresión: unha resposta á frustración. Fronte ao illamento as persoas articulan unha sorte de rituais sociais para non sentírense soas. Aplaudimos -unha maneira de facer ruído celebrante- para facérmonos compañía, coa desculpa de homenaxear publicamente aos profesionais que atenden os enfermos. Que nos atenden, Aqueles que coidan os doentes ou infectados polo Covide-19, sempre a carón da morte, ateigado de mortes. Van aló máis de vinte mil… Son moi bos, son os mellores! Como afeccionados que somos a elas, axiña haberá placas conmemorativas e os heroes, sobre todo os mortos, recibirán unha medalla (tamén somos un país moi “medalleiro”) ou algún tipo de condecoración.

Se nas guerras convencionais todo se acelera, na loita contra un virus pandémico todo se retarda e paraliza, agás os servizos de urxencia. “Canto máis preto se está da fronte, mellores son as persoas” (Hemingway, Por quen dobran as campás?). Mais non os admitimos (sexamos xustos, algúns non os admiten) nos domicilios amosando carteis no portal (“NON VEÑADES”), e mesmo pintadas no coche (“RATA COTAXIOSA”). No fondo o que estamos a proclamar batendo palmas é o seguinte: “Seguinos aquí, estamos vivos. Somos os dos aplausos das oito do serán”. Por quen dobran as campás? Por quen van as palmas das ventás? Van por nós mesmos. Iso son os aplausos: unha resposta ante o pánico a cabalo da celebración e da angustia.

9 comentarios en “Aplausos (II)

  1. No sé muy bien a quien se aplaude, a los sanitarios, a uno mismo infundiéndose ánimos al sentirse hermanado con los sanitarios mientras se les aplaude, identificándose imaginariamente con ellos.
    El aplaudir en las ventanas creo que da una cierta identidad de grupo a quien sale en solitario a la ventana. De pertenencia a un un grupo bondadoso, que reconoce la arriesgada tarea de algunos, y reconociéndola quien aplaude participa también de ella en cierta forma, de esa tarea arriesgada, aunque desde casa. Aplaudiendo con los vecinos estoy con ellos, y todos estamos con los sanitarios, que nos cuidarán si lo necesitamos y nos sacarán de esta angustia.
    No es lo mismo ponerse el traje de protección para visitar enfermos COVID – y lo digo por experiencia propia – que verlo hacer por la tele, pero verlo en la tele ya permite participar con la buena voluntad del espectador en la tarea de quien lo hace en las imágenes de la tele. Y creo que uno se siente algo más aliviado de la angustia del confinamiento, del miedo a salir e infectarse, de la incertidumbre del tiempo venidero.
    Hay que salir del miedo, de la angustia, del bloqueo y la inactividad del confinamiento, y hacer algo, participar en lo que hacen los que tienen contacto con los enfermados del virus. Supongo que el aplauso ayuda algo, a sentir que se hace algo, que se participa activamente.
    Lo cierto es que toda esta pandemia está resultando bastante desconcertante. Leer los textos como el tuyo, Fidel, nos va ayudando. Un abrazo.

    1. Un aplauso para ti, meu querido amigo Jesús, que vin -nun acto realmente senón conmovedor si moi inquietante- como eras malamente “tapado” cuns plásticos para exercer o teu labor de profesional sanitario no hospital no que traballas. Aplausos para ti e para os colegas do gremio. E “aplausos” nas facianas dos que nos (vos) deixaron, por desidia ou por negocio, espidos ante o perigo.
      Non sei se vén ao caso, pero onte mesmo, vendo una peli de Douglas Sirk, “Tempo de amar, tempo de morrer”, escoitei unha frase pouco alentadora. No refuxio, despois dun bombardeo dos aliandos, onde acudiron os músicos e asistentes alemáns dunha festa, no medio dos cascallos a cantante ergueuse para exclamar: “Disfruten da guerra, amigos. A paz será moito peor”.
      Pois iso. Aplaudamos para aliviar angustias e coñecer os veciños. E agardemos que a “paz” non sexa peor que a “guerra” que estamos a padecer. Unha aperta, querido amigo, e reitero o meu aplauso.

  2. Querido Fidel:
    Me encontraba pedaleando en la terraza cuando he oído el ruido del wassap: era un mensaje de Magdalena aconsejándome que, a mi hora habitual de acercarme al ordenador, no dejase de leer tu entrada y el comentario de Javier.
    Nada tengo que añadir ni objetar a la impecable exposición que hacéis de nuestra realidad, complementada con los comentarios de Magdalena y Gonzalo.
    Puedo entender que una noche, en un acto “espontáneo” de agradecimiento, saliese España entera a aplaudir la entrega de la clase médica y otros colectivos por el bien de todos. Os aseguro que esa primera noche resultó emocionante, a juzgar por el vídeo que me envió mi nieta del emotivo y precioso acto celebrado en su urbanización, sin menosprecio del de mi vecindad Al convertir ese momento en un ritual, perdió todo contenido inicial transformándose en jolgorio entre vecinos, sino en disputa según la militancia de cada cual.
    Un fuerte abrazo a los cuatro.

  3. Querido Fidel,
    Incides certeramente en algo que da que pensar.
    ¿Por qué y a qué o quién se aplaude?
    Desde las casas, ya se sabe, se aplaude a los héroes, que ahora resulta que son los sanitarios. Héroes mientras estén donde deben, fuera de casa, en el hospital. Que no se acerquen, que pueden contagiar. En ese sentido, son héroes intocables de forma intrínseca, no como los futbolistas o actrices, que lo son por barreras de seguridad suyas, incluyendo guardaespaldas.
    Y en los hospitales se hace al revés, se aplaude a enfermos (bueno, también a policías, bomberos…). Se aplaude los héroes del otro lado, los que fueron intubados y sedados y aun así lucharon (una lucha contra su propio sistema luchador, la tormenta de citoquinas esa) y vencieron al enemigo; se aplaude a los que resistieron.
    Los que sucumben no solo no son aplaudidos, por blandos, sino que rápidamente son llevados a una caja (aparentemente la “trazabilidad” se garantiza, no vaya a ser que se confundan entre tantos) y, en ella, a un cementerio con la compañía de dos o tres personas debidamente separadas y protegidas (obligatoriamente, que el Estado es un gran protector). Hasta el cura lanza el agua bendita a la distancia “social”. Por cierto, a los capellanes de hospital (sucumbieron varios), ni Dios les aplaude aunque los acoja después.
    Haces muy bien en recordarnos la importancia de los ritos de paso. Y los excesos que pueden acoger esos rituales, como el lavado compulsivo de manos (algún obsesivo verá que se le da ahora la razón que siempre tuvo).
    Hemos perdido claramente el norte. En nombre de la ciencia, somos liderados por la versión más cruda, más insensata, de Pseudociencia. D. Fernando Simón parece un clarísimo ejemplo de ese empeño y, en él, su trabajo nos muestra que, muchas veces, ser muy trabajador es mucho más nefasto para los demás que la absoluta vagancia (ya hubo siempre muy tristes ejemplos).
    El “himno” patético del “resistiré” es la muestra del valor, no del sujeto, sino del individuo estadístico, definido por una curva que sube, que se aplana, que… es una mera curva. Más de 25.000 personas (ah, pero ya menos de 200, da gusto) en eso que llaman “guerra”, como si el virus supiera de eso (para él somos un medio de cultivo). Los muertos, muchos viejos y con patologías previas, que ya les iba tocando, no han sabido ser como el junco ese que se dobla pero que se levanta, traicionando ese noble himno que tan bien cantaba el Dúo Dinámico. Qué emoción da oírlo.
    Creo que “Cuando esto pase, que pasará”, como nos dicen en los anuncios de lo que sea, transmitiendo un gran sosiego, habrá una nostalgia de la falsa compañía que generaban los aplausos. Volveremos a no reconocernos como vecinos y a la soledad habitual. Las reuniones vecinales volverán a ser como siempre, a gritos. Entonces, los sanitarios aplaudidos y contagiados (somos un gran país en ese récord) tendrán que demostrar que ese contagio sí se produjo en el ejercicio de su trabajo y no tomando una cerveza en casa. Nadie que sobreviva a un infarto masivo, un cáncer, un ictus o lo que sea, será aplaudido por nadie. Ahora solo hay una enfermedad ante la que mostrar el temple, el coraje de resistir, aunque ninguno sepamos cómo se hace eso.
    Y nadie que haya perdido su trabajo, ninguno de esos miles y miles de personas ni sus familias, será aplaudido tampoco por tratar de resistir los embates en desempleo (tan potencialmente letales como el Covid-19) inherentes a la omisión de un sistema estúpido y cruel. Un sistema liderado por insensatos que no quiso reconocer la existencia de un virus y su peligro, a pesar de ver en su propio país un crecimiento exponencial que nos ponía a sólo una semana de distancia de Italia en contagios y muertes. Y genios así son los que hablan de conveniencias e inconveniencias de tests o de mascarillas. A estas alturas. Cuando ya caminamos, sin indicadores de nada, hacia la “nueva normalidad”.
    Y, por si fuera poco, ni siquiera podemos decir “que Dios nos coja confesados”, porque hasta eso es difícil en estos momentos. La imagen del Papa absolutamente solo bendiciendo la soledad misma jamás la hubiera imaginado Sorrentino. Es una vez más obvio que la realidad supera la ficción y la estupidez aplasta cualquier atisbo de inteligencia.
    Un abrazo,
    Javier

    1. Grazas, querido amigo Javier, por enriqucer este espazo co teu esclarecedor comentario.
      Un luxo contar coa túa aportación.
      Co meu gradecemento, unha forte aperta e saúde, moita saúde.

  4. Nun libro de Paco Lobatón, falando dun xornalista polaco “Kapúscinski” dicía que éste comentaba que aquel non era oficio para cínicos: “Es cinismo conocer el sufrimiento de otros y ser ajeno a él, o no intentar hacer todo lo posible que esté en tus manos para paliarlo”. Eu, con todo o meu repeto ao oficio de xornalista que a maioría así o merece, esas palabras tan sensatas en estos momentos pensó que as teñen máis que merecidas este gremio de profesionáis que tantas vidas están salvando á conta das suas própias.
    E todos aqueles que lles poñen as pintadas no coche ou os cartéis no portal, que pensen nas palabras deste xornalispa polaco. Seguro que son os mesmos que logo se van para o parque coa sua caterva de amigos sen gardar distancias.
    Castos biquiños dende o Brañal.

    SOMETO VOTEMOS, hai que prOnUncIArsE a favor dos sanitarios.

    1. Pronunciarse a favor dos profesionais da sanidade pública, e acompañalos nas súas protestas.
      A quen corresponda: Menos aplausos e máis material e mellores (decentes) contratos laborais.
      Sáude, atenta Magdalena.

      NEVA MAL E LAMA VEN no LOUrEIrAL

    2. Bos días Fidel. Lin poucos artigos sobre esta pandemia convertida en infodemia. Pero estes dous, sobre todo o de hoxe, parecenme non só honestos, senón serios e rigorosos. Nalgúnha ocasión, pregunteille aos meus antigos compañeiros de estudo se algún deles tiña chorado por algún dos mestres ou profesores da nosa época estudantil ao xubilarse ou ao morrer. Ningún lembraba ter derramado unha vágoa por eles. O mesmo, exactamente o mesmo pasa cos médicos, pasaron en poucos días de ser uns “miserables” ou seres manipulados a converterse en heroes. Non somos un país que ame aos seus mestres ou profesores, tampouco aos seus sanitarios, pese aos aplausos. Saúde e sorte.

      1. Moitísimas grazas, Gonzalo, polas túas palabras. Son un estimulo. Concordo contigo. Que lle imos facer. Por desgraza os seres humanos participamos destas miserias, por outra banda, tan humanas!
        Forte aperta. Sáude e sorte.

Deixa una resposta a Javier Cancelar a resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *