Pilar Sampedro. Sucede, ás veces, onde menos o esperas, aparece unha achega interesante. Ler A síndrome de Bergerac. Unha comedia heroica levoume a pensar nesas experiencias teatrais que teñen lugar nas escolas, tanto en primaria como en secundaria. Prácticas teatrais que escritores tan recoñecidos como Fina Casalderrey (Recursos teatrais para a expresión dramática na escola) ou Xosé Agrelo (O xogo dramático (de, con, por, para nenos)) puxeron por escrito, para axudar os compañeiros e compañeiras a traballar co texto dramático e levalo á escena. Pensaba nos esforzos por levar o teatro ás aulas e a representación das obras ao contexto social que rodea o centro educativo. Acordábame das mostras de teatro intercentros coma as que leva a cabo o concello de Santiago, o de Muros en homenaxe a Agrelo ou o d´A Estrada na honra de Olimpio Arca, incluso aquel que nos principios dos oitenta puxera en pé Avilés de Taramancos dende a Asociación Cultural Catavento.

Centrándonos na novela citada que vén sendo a primeira obra xuvenil de Pablo Gutiérrez, teremos que dicir que resultou ganadora do premio Edebé de Literatura Xuvenil e iso facilitou a súa tradución ao galego. En primeira persoa, unha moza rememora o ano no que comeza bacharelato. Nese curso todo vai xirar ao redor dun gran nariz, o de Cirano. Porque se trata dun libro sobre adolescentes, das amizades que se pensaban para toda a vida, dos primeiros amores, do grupo de instituto e unha profesora de literatura universal que os conduce ao teatro: organizar a compañía, facer os arranxos que correspondan e montar a obra.

Daquela, eu recollo os postulados desa docente: “O teatro non é nada máis ca unha convención, unha mentira aceptada polas dúas partes… Un acordo entre os espectadores e a compañía: Os actores finxen que están nun xardín e os espectadores finxen que o cren. Unha cadeira de madeira convértese nun trono se o protagonista di “aquí está o trono de Dinamarca”. É o pacto da ficción. Pensa nas pelis de superheroes, non ten sentido ningún que un tío se enfade e se transforme nun xigante verde, va que non?; pero ti sentas no cine e crelo durante un par de horas, porque decides entrar no xogo. Nos anfiteatros da antiga Grecia non había decorados nin vestiario. Se un personaxe levaba espada, era un soldado. Se levaba coroa, era un rei. Se o coro dicía que o heroe acababa de chegar ás beiras de Corinto, entón o proscenio convertíase nunha praia de Corinto, sen máis. E o mesmo ocorría no teatro de Plauto, de Lope, de Shakespeare, de Racine… Cres que a compañía de Shakespeare se esforzaba por recrear Verona en Romeo e Xulieta? Ou Escocia en Macbeth? En absoluto. Tiñan un só decorado que valía para todo! O vestiario de Romeo sería o mesmo que o de Orsino e o de Otelo; os actores pagaban os seus propios traxes, que eran carísimos, e creme, preferían gastar os cartos en cervexa antes que nun xastre… O realismo, a necesidade de que unha obra “reproduza” a época e o lugar, é unha moda recente, algo propio de finais de XIX, é dicir, de antonte, en termos históricos… (…) Se ti podes crer, por un momento, que es a ama de cría dunha dama francesa, os espectadores tamén o farán”.

O teatro, ese xénero marabilloso que ademais de literatura é espectáculo, implica un esforzo que os adolescentes poden enfrontar cando se empeñan, pero sen sufrir, porque tal como lembra a profesora, hai unha famosa frase que o coloca todo no seu sitio: ”O teatro é unha sucesión de obstáculos que conduce a un inminente desastre, pero que sempre acaba ben”. Porque existe a maxia, tal como afirma unha das rapazas “Eu creo na maxia. Sempre crin. As fadas morren se non cres nelas. Non me miredes así, pensádeo. É unha frase moi profunda”.

E quero rematar coa conclusión da narradora: “E caio na conta de que cyran-o-nariz é un fermoso palíndromo fonético, un feitizo imbatible. É maxia, porque as palabras son unha fonte inesgotable de maxia, capaces de infrinxir dano, e de reparalo”.

Así me gusta que acuda a min a obra, coas súas verbas levándome dun a outro escenario, dun a outro diálogo.