X. Ricardo Losada. Os últimos dous meses visitei máis hospitais e cemiterios que en toda a miña vida. Sentín dor en graos moi distintos. Desde esa dor por un irmán, que xa será, para sempre, parte da miña paisaxe interior, ata esa outra que compartes cos coñecidos mentres depositan o ataúde do seu familiar no panteón, e esqueces en canto saes do cemiterio. É unha gradación da dor necesaria para a supervivencia e coa que debemos aprender a convivir, sobre todo, a certa idade. «Todos estamos á mesma distancia da morte», di Montaigne, querendo dicir que un neno pode morrer en calquera momento igual ca un vello. É certo. Pero non todos estamos á mesma distancia da percepción da morte. Cando tiña 18 anos, E. Sauxax Holding, enferma de pulmonía, pasmábase de que, sen facer nada, sen intentalo sequera, co simple pasar dos días, se fose curando. Con 81 anos, nin intentándoo.

Cando eu era mozo vía a morte a unha distancia enorme. O día seguinte ao enterro de miña avoa, con todo o que a quería, con todo o que sentín ter que enterrala pensando que nunca máis a vería, xa estaba bicando con gran pracer os beizos da moza. Miña avoa quedou na miña alma como un recordo fermosísimo, pero esporádico, e só a partir dos cincuenta se instalou nela definitivamente, e me acompaña a cotío polas rúas de Rianxo como unha sombra protectora.

A partir desa idade, todo é distinto. De súpeto, comprobas que non todo é negativo nese saír e entrar continuo de hospitais e cemiterios. É fermoso descubrir na túa propia familia que é neses momentos cando o xénero humano ofrece o mellor de si, a súa cara máis solidaria e sacrificada. É como se o afastamento da morte nos fixese máis divertidos e inmorais, e a proximidade, máis tristes e morais. Pero, sendo feliz ese descubrimento, tamén me irritou, e durante estes dous meses non puiden deixar de pensar en algo que me parece terrible, case distópico, e que me revelou que vou vello: se cando somos mozos a morte nos afectase como cando somos vellos (se perdésemos as ganas de bicar a moza), seriamos mellores persoas, e viviriamos nun mundo máis xusto.