X. Ricardo Losada. Un dos relatos de Oliver Sacks que máis me gusta titúlase O discurso do presidente. Trata duns enfermos que padecen unha das afasias receptivas máis graves. Incapaces de entender as palabras en si mesmas, entenden o sentido das frases porque captan con gran precisión esoutra parte da fala natural que Sacks chama expresión, e que é allea á nosa vontade: ton, timbre, entoación, ritmo, cadencia, inflexión e modulación da voz, xestos, actitudes, tics. Así, é moi difícil colarlles unha mentira. Sacks conta nese relato unha anécdota marabillosa, tan marabillosa que se me acabou facendo pesada, pois recórdoa cada vez que vexo un político falando en televisión. Estaba Sacks un día nun dos pavillóns de afasia do seu hospital e viu sorprendido como os pacientes, que vían en televisión o discurso do presidente dos EEUU, rían de forma convulsiva. Non tardou en comprender a razón. Na expresión do presidente, percibían que mentía máis que un rufián.

     Foi o primeiro recordo que tiven o domingo pasado ao saber que morrera Oliver Sacks. Cando, hai moitos anos, un amigo me recomendou o seu famoso libro O home que confundiu a muller cun sombreiro, pensei que era un escritor humorístico. A miña sorpresa foi maiúscula cando lin que escribía sobre as historias clínicas dos seus pacientes con enfermidades neurolóxicas rarísimas. O discurso do presidente é un dos relatos dese libro e, en canto o lin, pensei que Sacks, cuxa prosa oscila entre o ensaio científico e o relato literario, pasaría o test dos afásicos. Eu non podía dicir se o que contaba era real ou inventado (moitos dos casos son tan inverosímiles que dá pé a pensar en manipulacións para vender libros), pero a expresión da súa escrita, esa que os lectores aprendemos a captar lendo moito, non me levaba á risa nin á gargallada. Levábame á empatía e a un coñecemento máis profundo da natureza humana. Sacks contaba con palabras honestas a súa experiencia profesional, e conseguía non só que eu comprendese e valorase eses pacientes, senón que descubrise en min mesmo as rarezas que me fan diferente aos patróns dominantes.

     Eu sempre sentira, por exemplo, que era capaz de ver variedade na repetición con máis precisión que a maioría da xente. Pero tiven medo de recoñecelo en público desde que un día dixen nunha reunión de amigos que para min a praia de Tanxil era moi distinta con néboa que con sol, con chuvia que un día nubrado, coa marea baixa que alta, se ía bañarme ou a correr, se ía de paseo romántico ou aos caramuxos. Para min era algo evidente, e sorprendeume que os amigos me acusasen con desdén de ir pola vida de poeta. Como daquela eu era adolescente e tiña poucas táboas, retruquei: Hai máis diferenza entre a praia de Tanxil un día chuvioso e un día soleado, que entre a praia de Tanxil e unha praia do Caribe coas mesmas condicións meteorolóxicas. E a xente percorre miles de quilómetros para ter experiencias novas cando as teñen ao lado da casa, e pasan delas. Agora os amigos dixéronme que se vía ben que estudaba filosofía e que me gustaba enredar as cousas. A min parecíame tan de sentido común o que dixera, que, a partir daquel día, asumín como principio vital o vello dito de que o sentido común é o menos común dos sentidos. Lendo O discurso do presidente (e outras moitas historias de Sacks), aprendín que se quería saber como era realmente o mundo debía atender ás persoas rariñas, esas que viven internadas nos pavillóns especiais das súas conciencias porque as conciencias dominantes non as admiten. Aprendín que mentres consideremos normais esas persoas que van aos mitins adorar as palabras do líder, o mundo non terá remedio, e que só o terá cando aprendamos as habilidades dos afásicos receptivos, e nos escarallemos de risa cada vez que oiamos esa oratoria televisiva tan de moda ultimamente entre os políticos.