Xerardo AgraFoxo. Remato de ler as 650 páxinas desta espléndida novela o 20 de outubro deste 2016, é dicir, cinco anos despois do anuncio do cese definitivo de ETA. Atrás quedaron o 829 asasinatos desta organización terrorista, o 90 % cometidos durante o período democrático, sen que conseguise ningún dos seus obxectivos: nin o dereito de autodeterminación nin a unión de Navarra a Euskadi. Atrás quedaron tamén os crimes do GAL. Patria (2016) conta a historia de Euskadi durante os últimos corenta anos. Fernando Aramburu (San Sebastián, 1959), autor tamén sobre o mesmo tema de Los peces de la amargura (2006) e Años lentos (2012),  retrata unha sociedade violenta e unha época tormentosa a partir de dúas familias vascas –a de Txato e a de Joxian, amigos íntimos–  que viven cos seus cinco fillos nunha vila situada preto de Donostia. Dúas familias que se enfrontan a partir da morte de Txato, vítima dun atentado por non pagar o “imposto revolucionario”, e a entrada na organización terrorista de Joxe Mari, un dos fillos de Joxian. Todos quedarán marcados por estes dous acontecementos: cadaquén segundo as súas conviccións. Así coñecemos a natureza dos crimes cometidos e a degradación das institucións do Estado. E todo a partir dunha narración  –125 capítulos moi breves e con continuos saltos temporais– onde as voces narrativas se mesturan cunha gran habelencia e o ritmo da novela, cun diálogos moi expresivos, desenvólvese con vertixe. Con estes recursos o autor consegue cativar o lector que asiste estremecido ao retrato dun mundo dominado polo fanatismo e a dificultade de esquecer.