Autorretrato. Manuel Romero

BM23C2F6_21822Eme Cartea. Como subxénero do retrato, o autorretrato dáse a ver no século XV, disimulado nunha escena ou entre outros personaxes, como é o caso de Van Eyck, reflectido no espello en Matrimonio Arnolfini, ou Botticelli na Adoración dos Magos. Intre en que, á luz do humanismo renacentista, o pintor pasa, co teórico L. B. Alberti, de «artesán» a «artista liberal», e o autorretrato vai ser o testemuño dese novo estatus social. É o caso por exemplo de Durero, que se configura como Cristo e logo como aristócrata (poder creador e nobreza).

No século XVII, Rembrandt, asiduo ao autorretrato, déixanos o seu «diario íntimo» pintado que, ao longo da vida, sobre fondo neutro e sen detalles narrativos, acentúa a expresión e a vida interior e, nesa liña, o gran Goya cos seus (auto)retratos, Van Gogh e a súa convulsa vida emocional, ou, se queremos, a mexicana Frida Kahlo nos anos 30 do século XX.

Manuel Romero sabe, con Proust, que a arte é sempre creación e desdobramento de mundos autobiográficos. E no caso do autorretrato, vemos a copia da imaxe do pintor, á vez modelo, reflectida no espello, xamais o orixinal; o retratado e o retratista ao «outro lado» como conxunción de rostro e espírito.

No fondo, todos somos e perduramos como imaxe, ou non somos: na auga, no espello… ou noutros ollos. Pero o artista perdura como autoimaxe reproducida. Esa é a súa parcela de inmortalidade á primeira vista, a súa parte de narcisismo cumprida. Vese mirándose reflexivamente: de aí o ollo «que ves e que te ve» machadiano. Manuel Romero, artista, segue a celebrar a éxtase do «estadio do espello» lacaniano, esa «pulsión escópica» ou desexo de mirar(se). E nós aceptamos de boa fe a fidelidade entre pintor-modelo-imaxe-retrato, inda que N. Rockwell co seu Triplo autorretrato en «mise en abyme» nos ensina que non sempre é así.

A arte verdadeira é unha forma de resistencia diante da exigüidade do tempo, obsesión, reflexión, autoafirmación e exaltación do eu. Pero, neste caso de autorretrato confidente, sen pretextos nin mediacións, ofrécese nun exercicio punzante de introspección e autoexame, sen rede, en diálogo frontal e entrecruzado co espectador nun xogo de olladas recíprocas e coniventes.

Un retrato pode ser, por definición, recoñecible. E en Manuel Romero, tamén psicolóxico. E se admitimos que «a cara é o espello da alma», aceptemos que a fisiognomía (pretendida ciencia ou discutible arte) nos poida falar do carácter, da personalidade ou mesmo das inclinacións morais a través da fisionomía. Oculta filosofía, talvez, pero de gran predicamento e simpatía, como tan esplendidamente estudou Caro Baroja na súa Historia de la fisiognómica.

3 comentarios en “Autorretrato. Manuel Romero

  1. Muy ilustrativa tu respuesta, Manolo. Desconocía por completo que una simple firma pudiera ser más difícil de falsificar que una obra maestra; cada día aprendo un poco de todos vosotros.
    Y respecto a: “que festexaba as vantaxes terrenais dos sete pecados capitais” a ver si un día me lo puedes explicar con más detalle. Me gusta anotar todas esas cosas, es la mejor manera de retenerlas. Te acordarás, por haberlo leído, que Flaubert se vió envuelto en un proceso por ofensa a la moral y a la religión: su delito, haber escrito MADAME BOVARY. “Fai o que digo pero, non fagas o que eu fago”.
    Besiños palmeiráns.

  2. Moi certeiras observacións, querida Magdalena. Non coñecía ese dato concreto da Igrexa, de prohibirlle firmar unha pintura ao artista, no século XVI, para non caer no pecado do orgullo. Esa mesma Igrexa que festaxaba as vantaxes terrenais dos sete pecados capitais. Pero xa se sabe: “fai o que digo…”
    Sabes que na historia da arte, a firma ou non dunha obra pasou por todos os estadios posibles: firmar ou non dependía de moitas razóns. A norma usual era non firmar (sobre todo no século XVII), era de non facelo, sobre todo en Italia, talvez por esa maior influencia eclesial. Miguel Anxo só firma a Piedade do Vaticano.O propio Velázquez case nunca o fixo, inda que, en cambio, introduciu o seu autorretrato no cadro das Lanzas e, máis evidente, nas Meninas.
    Hoxe en día, a tendencia é de facelo, case sempre por razóns comerciais. Ademais, como sabes, a sinatura (de moi variadas formas: iniciais, apelido, nome completo, mesmo con rúbrica como Picasso, axuda a identificar a obra e evitar falsificacións: é máis doado falsificar unha pintura ca a propia firma: podo asegurarcho porque me dediquei moitos anos á pericia caligráfica nos tribunais. Ademais, que ten de malo estar sanamente orgulloso do teu traballo, sexa o que sexa? Orgulloso, non vaidoso.
    Van Eyck foi un xenio, e ese cadro, á parte de estar marabillosamente pintado, está cheo de elementos simbólicos e narrativos da época que facilmente se nos escapan.
    Uff!, Magdalena: Laxeiro. Recoméndoche recrearte no seu autorretrato expresionista, barroco, cubista, informalista ou art brut de 1952.
    Graciñas, amiga, polo teu sempre interesante tempo. Un pracer!!!!

  3. Buenos días, Manolo:
    Muy interesante todo lo que explicas al lector. Me ha llamado la atención especialmente lo del autorretrato y el narcisismo. No hace mucho tiempo releí un libro que me había gustado mucho y quise volver a recordarlo, “El maestro del prado” de Javier Sierra, y voy a transcribir un párrafo muy interesante de dicho libro: “Ningún pintor al servicio de la Iglesia tenía permiso en el siglo XVI para firmar sus obras. Ninguno. Las autoridades eclesiásticas que encargaban arte vigilaban ese extremo con celo. Decían que era para que el artista no cayera en el pecado del orgullo”.
    Rafael, en el cuadro La escuela de Atenas, sobre un cuello bordado de oro de la túnica de Euclides, escondido sobre los diseños del brocado pueden verse cuatro pequeñas letras: RUSM. Hoy sabemos que se trata de la firma del artista. Toda una osadía. Era un acrónimo de “Rafael Urbinas Sua Manu, = Hecho por la mano de Rafael”.
    ¿ Conocías este dato, o anécdota ? Esa osadía, jactancia o narcisismo, me satisfizo en extremo. Los purpurados eran muy exigentes ¿no?

    El doble retrato (se ven también en el espejo) del Giovanni Arnolfini es una preciosidad, y no unicamente por la belleza de sus colores sino también por la riqueza de detalles, es una pintura muy espiritual. Hace poco nuestra profesora de memoria, Ángeles, nos impartió una clase exclusivamente sobre este cuadro. Fue una hora que se me hizo muy corta. Ahora estamos con el genial José Antonio Abeledo, conocido como Laxeiro. Precisamente, tengo que ir a colorear “Tinta sobre papel”. Deséame suerte, a ver si la tinta no emborrona demasiado el papel.
    Besiños palmeiráns, apreciado Cartea.

Deixa una resposta a eme cartea Cancelar a resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *