Jesús Alberdi. No seu relato “Pedro Páramo”, di Juan Rulfo: “Vine a Comala porque me dijeron que acá vivía mi padre, un tal Pedro Páramo. Mi madre me lo dijo”. Se cambiamos a Pedro Páramo por Antonio Caínzos, admirador de Beethoven, e en lugar de Comala en México, falamos de Mareira ou Ribeira en Galicia, esta sinxela modificación podería ser o comezo da novela de Fidel Vidal (Os coros da Novena, Espiral Maior, 2017). Amparo Caínzos vén de Mareira, vive en Mareira, volve a Mareira desde Coruña e Boiro, a súa vida xira arredor de Mareira, porque en Mareira están os seus pais, a súa infancia, está a súa vida interna alá onde ela se encontre. O seu pasado vai canda ela. O lugar dos pais, as paisaxes da infancia, encerran case todo o que vai ocorrer na vida dunha persoa, e o pasado segue a ser un presente continuo.

Algún crítico literario sinalou que Comala de Rulfo, como Macondo de García Márquez, ou o impronunciable Yoknapatawpha de William Faulkner, por citar só algúns exemplos xa clásicos, na súa simpleza aparente dunha localidade concreta ou unha paraxe reducida, nun momento da vida, son á vez un espazo e un tempo universais, xa que logo, á par abarcan unha vida enteira e a vida de distintas persoas doutros lugares distantes. O que no seu reducido espazo e tempo sucede, incumbe a persoas de espazos e tempos moi distantes.

A novela de Fidel Vidal comeza en Mareira cunha morte e un enterro na primeira páxina, e finaliza nun suspense resolto na última páxina que preferimos silenciar por respecto a novos lectores. E o que sucede entre medias, é un ciclo completo da vida dunhas persoas, entre un extremo e outro están as vidas entrelazadas entre si de varias persoas, todas elas dependendo unhas das outras cos seus encontros e desencontros, locais e universais.

Para describir esas vidas, Fidel utiliza a veces unha prosa narrativa descarnada. Cito as palabras de Amparo Caínzos, a protagonista e relatora principal de toda a historia:  “Aprendín a linguaxe dos homes na soberbia do seu poder sobre os nenos (…) O deterioro da carne vai parella ao deterioro do cerebro, faise más pútrida e lasciva”.

En ocasións a prosa faise poética, e así pode dicir a mesma narradora Amparo:  “Desatemos as amarras da noite e libremos o mundo deste soño tardío, destas follas vermellas sen outro futuro que a negrura da sombra no último andel.(…) Os ollos da cara só captan a pálpebra baleira de horizontes (…) e os ollos da alma dan coa frondosidade da nostalxia: morriña do amargor e do loito”

E, en terceiro lugar, a prosa poética deixa lugar ao final de cada capítulo a unha referencia á música de Beethoven. A música está presente moitas veces no texto, e culmina cada capítulo cunha referencia a Beethoven. Prosa, poesía e música, combinadas de maneira desigual, para describir unhas vidas mediocres, correntes, eu diría que humanas.

E aínda hai un cuarto rexistro narrativo que eu chamaría existencialista ou filosófico. Un rexistro que deixa ao lector pensando no devir da vida destes personaxes, nos que a veces asoma o malestar e un sentido tráxico da vida, noutras ocasións a ilusión por pequenos detalles, ou pola presenza dunha filla ou dun suceso familiar.

Porque, malia os malentendidos do sufrimento nas relacións persoais, da desesperanza, e a carón do sentido en certa maneira tráxico dalgunhas escenas, hai tamén un sentido estético de gozo, e un dos personaxes da novela poderá dicir: “A historia de cadaquén xamais se escribiu de antemán, témola que relatar nós en cada acontecer, e nutrila de substancia coas nosas propias e libres decisións. A vida segue aí para gozala. Podes alucinar contemplando como esvara una pinga e cae por unha folla de maceira baixo unha rosada de orballo”

Julio Llamazares (El País, 3-3-2007) escribía algo que creo podería servir como resume da novela de Fidel Vidal: “Desde hace tiempo cada vez recuerdo con más frecuencia la famosa frase de Shakespeare en Macbeth: La vida no es más que una sombra…Una historia narrada por un necio, llena de ruido y de furia, que nada significa”.

O ruído e a furia deron título a unha famosa novela de W. Faulkner. Ambos se conxugan na novela de Fidel Vidal. No mesmo horizonte de ruídos e tensións viven os personaxes atribulados que roldan Mareira no texto que comentamos. Personaxes “arrolados pola envidia, mantidos pola luxuria,…” (Rosalía de Castro). E un ten a impresión de que é interesante mergullarse en tanto ruído para despois saír del, e co libro nas mans quedarse pensando sobre canto sucede nas persoas. Entre o ruído e a furia, algunhas pingas de orballo dan un sentido estético á vida. E a vida segue. Segue até a morte. Así sucede con algún dos seus personaxes.

Só engadir que aí teñen a novela de Fidel Vidal para mergullarse no ruído, e entre a furia que resoa con tanta forza, contemplar e gozar do contraste da serenidade dalgunhas desas gotas de orballo derramarse lentamente na vida, na vida que vai transcorrendo en Mareira.