O Don Hamlet de Cunqueiro, lido ou representado?

18161977551Fidel Vidal. Ao parecer, certas referencias bibliográficas apuntan que Álvaro Cunqueiro confesou que non escribiu o Don Hamlet (Galaxia, MCMLVIII) pensando na súa representación. Segundo Manuel Lourenzo e Francisco Pillado (O teatro galego, 1979), Cunqueiro sabe ben o que é unha escena, un cadro, un acto, unha unidade dramática, pero non pode someter o “gestus” a un só punto de tensión; “o corpo pídelle máis a eses seres irreverentes que cruzan a escena: pídelles precisamente a irreverencia, a liberdade de falar, de tecer mundos e mitos para logo destecelos cunha soa palabra ou unha digresión argumental consubstancial ao seu propio existir como entes de ficción”.

O drama é a palabra. Por iso Cunqueiro pretende que o seu teatro sirva para ler e, sobre todo, para ser representado. Este aparente paradoxo mal entendido aclárao Manuel Castelao a través das “múltiples declaracións do autor e intervencións nas poucas montaxes que tivo ocasión de ver do Don Hamlet” . E propondo probas intrínsecas, isto é, baseadas no propio texto do “Don Hamlet”.

don_hamlet_270“A idea de que Cunqueiro confesou non ter escrito O incerto… pensando na representación circula na tradición crítica desde hai moito tempo (vid., p.e., a Historia… de Carballo, p. 762), sen que ninguén, ata onde chega a documentación que temos á man, indicase a fonte. Ademais, casa mal con esa idea o interese e viva participación de Cunqueiro nos ensaios e a estrea da obra na Coruña en 1959, segundo se desprende da lectura da prensa da época, vid., p.e., a crónica do ensaio que fai Eugenio Pontón en La Voz de Galicia o 30 de agosto 1959, que nos foi facilitada por Antón Capelán” (Manuel Castelao, nota persoal).

Cunqueiro foi conciso “contestando á pregunta de por qué non escribira máis teatro: «Porque non había quen de representalo. É absurdo.9788482881256 Logo eu fago unha novela co mesmo tema. Pro escribir teatro, o que se dí teatro, é para representalo, pra que vaia á escea o teatro que ti escribiche. Eu publiqueille o ‘Don Hamlet’ e ‘A noite vai coma un río’, pro teño doce ou trece cousas de teatro aínda sen rematar, a medio facer… E non as remataréi entramentras non teña a seguridade de que se poden estrenar». E despois de pedir a formación dunha compañía estábel, remata: «Somentes así haberá teatro, porque escribir pra ler non ten senso» («Con Álvaro Cunqueiro, mar ao norde», entrevista por Mª X. Porteiro e X. A. Perozo, La Voz de Galicia, 8 maio 1980, suplemento de cultura, p. 1; vid. tamén El laberinto habitado, p. 455, a propósito da escenificación do Don Hamlet realizada polo grupo Tespis: «Un teatro escrito para leer no es concebible»).

6 comentarios en “O Don Hamlet de Cunqueiro, lido ou representado?

  1. Benquerida Carmen: Grazas duplas por sacares tempo para participar no noso Café. É unha mágoa que non leras a Álvaro Cunqueiro, un dos nosos xenios tanto en galego como en español. Moito antes de se dar o “boom” do denominado “realismo máxico” xa don Álvaro o tiña feito. Velaí o “Merlín”, o “Simbad”, as “Crónicas do sochantre”, todo un alarde poético e de fantasía. Neste noso Café hai outras entradas sobre tan magnífico e dificilmente superable autor. Grazas de novo. Saúde e boas lecturas.

    1. Querido Fidel:
      Admiro a Magdalena que saca tiempo para todo, sin escatimarlo con los demás. El método cuenta y ella es la persona más organizada que conozco. Creo ni el mismísimo Kant -si son ciertas las anécdotas que de él se cuentan- la superaría en cuanto a distribución de su tiempo. En ese sentido, lo mío es un desastre: no tengo orden ni concierto. Aun así -a trompicones- hasta aquí he llegado.
      Aprovecho este momento, en que la gente joven se ha ido de juerga, para retomar lo que ayer pude ver de pasada sobre nuestro literato. Procuraré leer los trabajos que me aconsejas y también alguna de sus obras. Es imperdonable: dispongo de una considerable biblioteca y de Cunqueiro, nada. A ver si en mi caso va a ser verdad aquella expresión que mi abuela siempre tenía a punto: “Sol de casa no calienta”.
      Muchas gracias por el detalle de tu amable respuesta.
      Felices sueños.

  2. Apreciado Fidel:
    Magdalena sabe muy bien que estos días ando un poco más atareada de lo habitual; porque, entre otros menesteres -y que no falten-, tengo huéspedes, lo que conlleva una alteración en mis actividades cotidianas. Pero tu artículo, junto con la alusión de Magdalena a mi persona, no me permiten pasar de largo.
    No he leído el libro al que te refieres, razón por la que nada puedo argumentar a tu interesante reseña. La realidad es que conozco muy poco la obra de Álvaro Cunqueiro (vergüenza me da confesarlo), viéndome obligada a acudir a Google para ponerme un poco al día.
    Se me ocurrió “pinchar” en una entrevista que le hicieron a don Álvaro en el programa de televisión “A Fondo” (1978), una especie de autobiografía oral -de más de una hora de duración- muy enriquecedora. En ella también se habló, por supuesto, de sus obras entre las que se encontraba “El incierto señor don Hamlet”. En ella queda bien reflejado el complejo de Edipo: “El hombre que para ser hombre tiene que matar a su padre y acostarse con su madre”. Al parecer, un tema que siempre preocupó al escritor fue “el máximo drama de la inmadurez humana”.
    Después de más de una hora escuchando la charla sostenida por Cunqueiro con el entrevistador, ya ni sé por dónde me ando. Por miedo a despertar a los que duermen, no me atrevo a dar marcha atrás para afianzar algunos conceptos.
    Habló de tantas cosas, alguna desconocida para mí: como decir que tenemos poco de celtas. Según él, si algún celta aterrizó en Galicia debió de ser una cantidad mínima. Y del alma gallega…, “alma nostálgica siempre a la defensiva, apegada al terruño. Después llega la ironía… El gallego tampoco dice un sí o un no categóricos (non sí)”. De la palabra saudade y de muchísimo más.
    Coincido con don Álvaro en una cosa (en realidad, con todas): para mí una obra escrita en formato de teatro pierde interés, le falta vida. El teatro es para vivirlo al compás de los personajes, a veces en una pequeña sala, reconociendo el trabajo de los actores con nuestros aplausos. Pienso que el teatro -como la música- es necesario para entender mejor la vida. ¿Acaso no es el teatro un reflejo de ella? En la escena vemos que otros cuentan por nosotros lo que no nos atrevemos a contar.
    Muchas gracias a cuantos integráis Café Barbantia, puesto que vuestros trabajos nos obligan a informarnos con los medios a nuestro alcance -al menos a mí- sobre aquello que desconocemos, saliéndonos un poco de nuestra ignorancia o siquiera caer en la cuenta de lo poquísimo que sabemos.
    Felices sueños.

    1. Benquerida Carmen: Grazas duplas por sacares tempo para participar no noso Café. É unha mágoa que non leras a Álvaro Cunqueiro, un dos nosos xenios tanto en galego como en español. Moito antes de se dar o “boom” do denominado “realismo máxico” xa don Álvaro o tiña feito. Velaí o “Merlín”, o “Simbad”, as “Crónicas do sochantre”, todo un alarde poético e de fantasía. Neste noso Café hai outras entradas sobre tan magnífico e dificilmente superable autor. Grazas de novo. Saúde e boas lecturas.

  3. Buenos día, Fidel:
    Yo nunca he tenido ocasión de encontrar esa fuente de satisfacción personal como es la de ver teatro exceptuando unas cuantas obras que, llevadas de la mano de un director de nuestro pueblo llamado señor Manuel Pillado, y que en una de ellas he tenido la suerte de participar, ahí se quedó mi cultura de la farándula.
    Cuando mi querida Mari Carmen, escribe en su blog todo lo que ella vive en el Teatro Real de Madrid, y lo cuenta de esa manera tan lúdica, me quedo prendida de la nostalgia por no haber podido vivir como espectadora esas grandes obras. Aunque soy jubilada, pero no en los deseos, uno de ellos es el de poder llegar a poder ver el precioso musical, “My Fair Lady” y como no, el Don Hamlet de don Álvaro.

    ROMA NI SE CONOCE SIN ORO NI SE CONOCE SIN AMOR.
    Que nunca te falten esos dos complementos de la vida, en especial el último.
    Me encanta leerte.
    Besiños palmeiráns, querido Fidel.

    1. Moitas grazas, Magdalena, sempre tan atenta e xenerosa. Tampouco eu asistín a moitos espectáculos teatrais, coido que como case todos os da miña xeración. E as veces que o fixen sempre o pasei mal por un sinxelo feito: indentifícome cos actores e actrices e pásoo moi mal pensando que poidan fallar (que “metan a pata” ou queden “en branco”) mesmo non sexan coñecidos. Concordo contigo: con ouro ou sen ouro ROMA É AMOR .

Deixa una resposta a Fidel Vidal Cancelar a resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *