Román Arén. O camiño de Santiago, a peregrinación, está moi presente na literatura europea (e mesmo máis aló), pero, como é lóxico, está moito máis evidente na poesía castelá, xa dende a Idade Media, e o Romanceiro amósao ben claramente. O problema do “romanceiro galego” é difícil e motivo de controversia, que eu evito, xa que acollo romances non recollidos entre nós. No romance “Hermanas Reina y cautiva” o camiño, o peregrinar a Compostela é para cumprir promesa e para pedir fertilidade:
Echaron mares abajo/ echaron mares arriba/ y encuentran al rey de Flores/ y a su mujer que venían/ de cumplir una promesa/ de Santiago de Galicia/ que les diese niño o niña.
O tema deste romance é o de “Floire et Bancheflor”, poema francés do século XII.
Noutro romance, “Urraca y Rodrigo”, aparece de novo o templo de Santiago:
Acordársete debería/ de aquel tiempo ya pasado/ cuando fuieste caballero/ en el altar de Santiago.
O “Romance del Conde Lombardo” tamén amosa a presenza xacobea:
En aquellas peñas pardas/ en las sierras de Moncayo,/ fue do hizo el rey prender/ al conde Grigo Lombardo/ porque forzó una doncella/ camino de Santiago…
No coñecido como “Romance del rico franco” atopámonos cun “cuchillo lugués”, e son moitas as referencias nos romances.
A peregrinación medieval chega ata o teatro clásico español e, para pór un exemplo, en Las mocedades del Cid de Guillén de Castro, ao falar o Rei, di:
Lleguémonos al altar/ del Santo Patrono de España.
Esta presenza xacobea está tamén na poesía española do século XX (Ramón de Basterra, Gerardo Diego…) e ata no teatro, como amosa a peza Camino de Compostela, retablo poético de Felipe Ximénez de Sandoval (1903-1978), escritor falanxista que tamén foi vangardista na novela (Tres mujeres más equis, 1930) e no teatro (Robinsón, 1928), pero que era moi coñecido entre os seus correlixionarios fascistas pola novela bélica Camisa azul (1938).