Pregón Feira do Libro de Rianxo 2020

feiradolibroderianxoX. Ricardo Losada. Estimados representantes da Xunta, da deputación da Coruña, do concello de Rianxo e da Federación de Librarías, benquerida inmensa minoría de asistentes a actos deste tipo:

Dos moitos enigmas que xorden ao longo da historia en todas as vilas e cidades do mundo, hai un, no caso de Rianxo, que se eleva por riba de todos os demais. Como foi posible que nun Rianxo empobrecido e analfabeto xurdiran, practicamente ao mesmo tempo, tres personaxes tan importantes da literatura universal? Tan importantes, que cando me propuxeron dar este pregón prometinme a min mesmo que non falaría deles. Por unha vez, e sen que servise de precedente, nun discurso feito en Rianxo, por un rianxeiro, Castelao, Dieste e Manuel Antonio brillarían pola ausencia. Mesmo tiña preparada a resposta para cando os veciños mo reprochasen. O amor, diríalles, maniféstase con maior intensidade na ausencia.

     Evidentemente, debo desculparme pois non fun quen de evitar a tentación, e agora vou ter que resolver un enigma que me vai deixar quedar mal cos veciños. E digo quedar mal porque son dos que pensan que unha persoa só é libre se é quen de dicirlle á xente aquilo que non lle gusta oír. Nun pregón de Semana Santa, eu gabaría os argumentos dos ateos. Nun pregón da festa do cocido de Lalín, os valores frugais da Coresma. Así, non vou dicirvos o que todos estades desexando oír. Que o Rianxo de hai cen anos no que viviron os tres ilustres rianxeiros era un lugar especial, a Atenas do Barbanza, que diría un deles. Non vou dicir que un pobo que ten por primeiro Señor a un poeta, Paio Gómez Chariño, e por paisaxe os mellores ocasos do mundo, tiña que dar antes ou despois unha colleita digna do mellor canon literario universal. Non vou dicirvos que unha vila que loitaba con fervor a favor da lancha xeiteira, en contra da traíña e da ardora, e que creou as primeiras asociacións mariñeiras reivindicativas da contorna, tiña que parir algún día grandes navegantes.

     Direivos a verdade, entendendo verdade no seu sentido máis en vías de extinción, como aquilo que un realmente pensa. E que penso? Penso que Castelao, Dieste e Manuel Antonio chegaron a ser o que foron porque… leron moitos libros. Perdoade, rianxeiros, perdoa Adolfo como representante de todos nós, por esta irreverencia de antepor os intereses universais aos intereses locais, pero, como dicía miña avoa, e corrobora a ciencia, un ghato é un ghato, e un bicho e un bicho (e desculpade de novo, porque outra das promesas que fixera para este pregón foi non falar do coronavirus).

     Permitide, xa que logo, que explique tanxencialmente a miña solución ao Gran Enigma Rianxeiro.

     Non é o mesmo dicirlle Falar galego non é falar mal, é falar distinto a un analfabeto que dicirllo a unha persoa, como Castelao que, por ser lido, sabía que a moitos poderosos lles molestara o invento da imprenta no século XV porque crían que unha lingua indigna como o castelán pretendería ocuparse de temas sagrados e serios que só estaban reservados ao latín. E que sabía tamén, porque o lera, que cando o castelán se fixo, posteriormente, co poder, intentou exercer a mesma tiranía lingüística da que antes se queixaba co resto das linguas peninsulares.

     Non é o mesmo ver a traxicomedia dos novos ricos que existen en todas as vilas cos ollos dun analfabeto que cos ollos dun Dieste que leu a Balzac, e coñecía dunha forma precisa e anticipatoria, aí tedes A fiestra valdeira, como desvaloriza a dignidade dun pobo cambiar os valores do seu ser polos prestixios do seu ter.

unnamed     Non é o mesmo ver a miseria endémica dunha vila cos ollos dun analfabeto instruído para agardar a felicidade noutro mundo que cos ollos dun Manuel Antonio que leu os anarquistas do século XIX, e que, por iso, aos seus 19 anos, escribe un artigo indignado a favor de manifestarse contra o cacique da vila e contra a súa propia familia: E era tan triste, di, ver o espectáculo da indixencia demandando pan! Fixádevos ben. Non ve a indixencia. Ve o espectáculo da indixencia.   

     E, por se hai entre vós algunha persoa de mala fe que pensa que son un elitista pagado de min mesmo que desprezo os analfabetos, direi algo que, no fondo, paréceme a parte máis importante deste pregón e de calquera campaña de promoción da lectura: a escritura inventouna un analfabeto. Outro gran enigma. Por que se lle ocorreu a unha persoa, co cómoda e confortable que era a tradición oral, complicarnos tanto a vida —que llelo pregunten aos nenos— inventando a escritura e, xa que logo, a lectura? Máis alá das cuestións prácticas, sempre necesarias, pero sempre secundarias desde o punto de vista do progreso moral, limitareime a resolver esoutro enigma contándovos as catro razóns polas que eu creo que a lectura é tan importante.

     A primeira, porque nos dá unha mirada propia sobre o mundo. Unha mirada propia máis necesaria hoxe que cando aquel anónimo analfabeto inventou a escritura pois, neste mundo dixitalizado no que vivimos, están xurdindo dúas novas figuras de analfabetos, estas si, moi perigosas. O analfabeto que exhibe publicamente que é un analfabeto (e desculpade por terceira vez, pois tamén me prometera non falar neste pregón de Trump) e o ilustrado que pensa que todos os demais somos analfabetos (véxase o sectarismo dominante) e que, en consecuencia, se converte no rei dos analfabetos. Nos dous casos, o problema é o mesmo. Como diría o outro, nun consello que melloraría moito o mundo, sobre todo o dixital, se non es intelixente e queres parecelo, o mellor é que quedes calado. Como dixo Castelao, con esa mirada súa tan propia que xa é a de todos nós, nese xenial aviso-limiar de Cincuenta homes por dez reás, el tiña moitos máis tipos de homes, moitas máis miradas, mil di, que pór nese libro, pero o custo da edición dun libro de mil páxinas sería excesivo.  

     A segunda razón pola que debemos ler libros é porque os libros fannos, sen ningunha dúbida, máis intelixentes. Non vos vou dicir que nos fan mellores persoas porque xa vos comentei que non vou dicir o que queredes oír, e non penso. O que penso é que nos fan mellores colectiva, non individualmente. Tampouco digo que sexa imprescindible ler libros para ser intelixente, pero si digo que lelos fainos, sen ningún tipo de dúbidas, máis intelixentes do que somos. Se un albanel, le libros será máis intelixente e poderá ser mellor albanel. Se unha mestra, le libros será máis intelixente e poderá ser mellor mestra. Se un neno ou unha nena, le libros será máis intelixente e poderá ser mellor neno ou mellor nena. Atrevereime a dicir máis. Se un non le libros, nunca saberá cal é a verdadeira dimensión da súa intelixencia. Cando Rafael Dieste lía e escribía sobre as figuras xeométricas pensando que melloraba o mundo, era un escritor máis intelixente, pois, aínda que matematicamente estivera equivocado, humanamente estaba no certo. A lectura fíxoo tan intelixente que nunca caeu nesa superstición tan século XXI de pensar que un teorema matemático ou un algoritmo son máis importantes que unha teatro de monicreques. A mesma superstición, por certo, que hoxe nos leva a pensar, como hai pouco comprobamos, que a vellez é unha enfermidade.

     A terceira razón pola que debemos ler libros é porque os libros permítennos coñecer mellor o mundo no que vivimos e, máis importante aínda, as persoas que nos rodean. Unha persoa que le desfrutará máis un paseo polo monte Pena ou un confinamento que unha persoa que non le. Unha persoa que le poderá captar a relación de causa efecto entre o seu comportamento cotiá e a posibilidade de que o noso Paseo da Ribeira quede anegado polas augas do desxeo antártico mellor que unha persoa que non le. Unha persoa que le poderá ver en calquera membro do colectivo LGTBI+ unha persoa como calquera outra mellor que unha persoa que non le. Como lle dixo Manuel Antonio a Castelao, criticando a ignorancia do pobo, se unha persoa vai a Bos Aires, non volve falando en ché, e iso débello á conciencia da súa personalidade que lle dá a cultura.

    A cuarta razón pola que debemos ler libros é que os libros permítennos converter os prexuízos acumulados na nosa vida persoal e na historia do noso país en xuízos. Aí tedes a Faustino Rey Romero lendo libros ás agachadas para ser capaz de abrazar o Concilio Vaticano II a pesar de ser educado en seminarios que reflectían a ideoloxía do nacionalcatolicismo. E diredes vós: os outros compañeiros seus seminaristas, eses que seguiron vivindo nos prexuízos franquistas e escolásticos do seu tempo, tamén lían libros. É certo. Pero creo que é este o momento de puntualizar algo moi importante. Cando neste pregón falo de ler non me refiro a pousar os ollos nas palabras, refírome a pousar o cerebro. Só quen pousa o cerebro, e non os ollos, nas palabras, pode captar que o lóstrego non se produce antes que o trono, senón ao mesmo tempo. Dito en termos éticos e políticos: só quen pousa o cerebro, e non os ollos, nas palabras, pode captar que todo temos dereito a ter a nosa propia opinión, pero non os nosos propios feitos.

    En fin (e pido as últimas desculpas, pois tamén me prometera non falar de min mesmo). Agardo ter demostrado con este pregón que teño unha mirada propia sobre o mundo, agardo tamén que se notase que o meu discurso é máis intelixente do que sería se non tivese lido tanto e, finalmente, desexo moi vivamente ter resolto o problema que, á hora de confeccionar este discurso, tiña con vós. Conseguir que, mentres me oístes, percibísedes que vos coñezo ben porque conseguín que todo o que dixen vos interesase. Se é así, e non me cabe ningunha dúbida de que o será (a lectura tamén aumenta a autoestima), aproveitade o momento. A Feira do Libro está en Rianxo e, con ela, moitos libros que vos darán unha mirada propia sobre o mundo e vos farán (quen dá máis!) menos prexuízosos, e moito máis intelixentes e empáticos.

Moitas grazas.

5 comentarios en “Pregón Feira do Libro de Rianxo 2020

  1. Prezada Naty:

    Desculpa o retraso en contestar. Como agora entro neste café desde o móbil,
    tardei en ver o teu amable comentario.
    Respecto ao día do pregón, tamén a min me gustaría que viñerades a Rianxo a oírme.
    Sigo crendo que, cantas máis persoas acudan a este tipo de actos, mellor é o mundo.
    Máis aínda no voso caso, grandes lectoras.
    A miña lingua materna tamén é o castelán. Curiosamente, agora falo en galego con meus pais. Unha fermosa e espontánea viaxe lingüística e mental, que recomendo moi vivamente.
    Ás veces, cando un escribe en Café Barbantia, ten a sensación de “…todo está aí e eu non son nada”, que dicía Goethe. Menos mal que Magdalena, ti e Carmen estades aí para que me sinta algo.
    Moi agradecido.

    Unha forte aperta.

  2. Apreciado Profesor: Sentí mucho no poder escuchar, en directo, tu magnífico pregón. Por eso comprendo la reprimenda de Magdalena. Hubiésemos acudido las tres, encantadas, a escuchar a tan magnífico pregonero.
    Leo siempre tus magníficos artículos en gallego. Y aunque mi lengua materna ha sido siempre en castellano…Me encanta leerlos, y darle cierto énfasis con mi propia voz. Tanto es así, que alguien me escuchó dándole voz a lo escrito por ti y le encantó porque le produjo cierta morriña. Es posible porque sin hablar gallego, disfruto, me recreo leyéndolo; mucho más: si la persona que lo escribe, lo hace de manera tan brillante.

    Me despido recordando, con aprecio, a ese gran pregón da Feira do Libro de Rianxo 2020.

  3. Pues no sabes cuanto siento no haber podido estar allí, pero quiero añadir – después de la filípica que te solté ayer- que el resultado de tu trabajo (he vuelto a leerlo, por supuesto, y… lo que te rondaré…) supera el calificativo de extraordinario.
    Felicidades, querido profesor.

  4. Foi una experiencia moi agradable ser pregoeiro da Feira do Libro de Rianxo nunhas circunstancias tan difíciles. Cando menos, celebrouse, e iso sempre é importante.
    Estaría encantado de verte ese día polo Campo de Arriba, por suposto. Pero o importante é que sigamos véndonos neste Café.
    Apertas moi fortes

  5. Suelen decir que entre españoles, tener sólo una mala noticia, siempre es buena noticia.
    Acabo de abrir el ordenador y he me he dado con un canto en los dientes. El no haber tenido noticias del pregonero anunciando su alocución, me hizo quebrantar el segundo mandamiento y algunas de las virtudes cardinales. Espero que puedan ayudarme al menos alguna de las teologales, por lo menos la fe y la esperanza.
    Empecé diciendo que recibir sólo una mala noticia, entre españoles, siempre es buena noticia, y ésta es que, por lo menos tengo por escrito ese estupendo pregón para poder rumiarlo mientras mentalmente le pongo la voz de su amo.

    Ahora me retiro del ordenador para ordenar mis malos modos y ganar terreno a la prudencia, a ver si lo consigo.

    Chao, señor Losada.

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *