Mellor a ausencia, de Edurne Portela

9788417088125Fidel Vidal. Unha escena desta novela (Mellor a ausencia, Galaxia Gutenberg, 2017), faime recordar que, nada máis chegar a Euskadi, un colega advertiume de, no caso de que a garda civil me parase, “antes de mover unha man di quen es e onde traballas. Polo acento saberán que non corren perigo”. Eran finais dos sesenta. En 1980, na primeira parte desta obra (1979-1992), sendo a protagonista, Amaia, unha nena, conta cando se acercaron co coche “á caseta onde están os señores coas metralletas. Ama dáse a volta e dinos que esteamos calados (…) Aita saca os caderniños e amósallos ao señor. Outro señor achégase polo lado de ama e mete a metralleta dentro. Ama dilles por favor, hai nenos”. Os nenos eran ela, a máis nova, e os tres irmáns, Aníbal, Kepa e Aitor.

Contada en primeira persoa, na voz de cada idade, vai relatar, a xeito de “escenas intermitentes”, sendo xa unha muller que aprobou “periodismo de milagre”, e que volve á casa matriz “chea de recordos, todos malos”, coa idea de escribir unha novela (xa escrita) que comeza polo final: “Atopárono morto nunha suite do hotel máis luxoso de Bilbao (…) Non deixou ningunha nota. No seu teléfono móbil había rexistradas varias chamadas perdidas. Todas á mesma persoa: Amaia Gorostiaga a súa filla”.

No colexio de monxas (“ódioo, ódioo!”), a dire di que “Amaia non é nome cristián”. O

meu pai é avogado, responde cando lle preguntan. “-Si, pero non sabes a que se dedica”.“-Non entendo”. Un día dá cunha nota no seu pupitre que pon: “O teu pai é un txibato”. Amais as pintadas na parede da casa: “Aquí viven un camello e un txibato·”. No tempo do instituto aí está a primeira regra, a estrea de sostén, o primeiro amor, o botellón, os primeiros porros. Todo nun ambiente conflitivo, Xestoras Pro-Amnistía, Jarrai, Presoak Kalera. Un pai celoso e maltratador, unha nai alcohólica que vai rehabilitarse. E os irmáns, Aníbal morre de sobredose, Kepa, activista das kale borroka, acaba no cárcere. Aitor, estuda filosofía e aproba as oposicións a cátedra.

Pola súa banda, Amaia, fan de Extremoduro, entrégase á lectura, pasa as vacacións en Galicia, refuxio do seu pai que traballa nun pazo, onde aparca “un coche negro coas ventás tinxidas”, e guía un automóbil de alta gama. Comeza ler Cien años de soledad. “A do pesado de Marías non a rematei. Creo que é a primeira novela que deixo sen terminar”. Ela está por Onetti, Rosa Montero. Visita Muxía, Camariñas e Vilanova de Arousa, por Valle Inclán. Un día aita Amadeo dálle unha malleira por se ver con Carlos, un personaxe escuro, que aparece e desaparece, amigo do seu pai con quen estivo no famoso cuartel de Intxaurrondo. Volve escopetada a Euskadi.

Na segunda parte (Oregreso), xa adulta, visita a súa nai, ama Elvira, na casa que recende a casa de ama. Na marxe esquerda da ría quedan vestixios industriais, “co paradoxo de que agora as desigualdades sociais son aínda máis graves”. A novela ten a rara calidade de dar a sensación de ser un intento de escribila, cando xa rematou. Deixa un sabor persistente de historias íntimas cun fondo sociopolítico, máis negras e tormentosas se cabe, ao ser contadas coa inocencia de quen relata experiencias persoais. Unha viaxe de ida e volta na que descubre que “ninguén escapa do entorno que lle tocou vivir, nin da familia que non escolleu nacer. Recoñecer isto é a maneira de sobrevivir”.

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *