Gonzalo Trasbach. Dende hai 113 singraduras, o 16 de xuño é coñecido coma Bloomsday. O día da epopea que inmortalizou ao don ninguén, ao insignificante Bloom. Pero que á vez é a xornada na que Joyce se namorou de Nora Barnacle, cando paseaba con ela pola praia nas proximidades de Sandycove e a Torre Martelo antes de exiliarse no continente. Naquel 2 de febreiro de 1982 pronunciáronse discursos, bautizouse a ponte Chapelizod co nome de Anna Livia Plurabella e destapouse a estatua de Joyce, pagada, ironicamente, non polo Goberno irlandés, o Concello de Dublín ou a Academia Británica, senón por American Express.

Parece un sarcasmo da historia, esa historia que o mesmo Joyce definiu coma un pesadelo, a celebración de exaltar un escritor que foi desprezado (poida que aínda o sexa nalgún aspecto) sistematicamente na súa terra natal. Un autor declarado publicamente coma lascivo, obsceno e inmoral. Nunha palabra: considerado un refugallo cunha cloaca por cabeza e que ademais foi rexeitado polos mesmos paisanos que sempre resoaban no coro de voces que cantaba no seu corazón e que, arestora, o seguen considerando un obsceno e un impío. Lembremos que Irlanda foi a última nación en levantar a prohibición que pesaba sobre o “Ulysses”. E tampouco se pode esquecer que, á marxe das cambadelas que sufriu este, Dublineses, ese azaroso e irreversíbel conxunto de relatos redactados ao longo de 1905, só se publicou nove anos más tarde, porque corenta editores rexeitaron facelo.

Hoxe en día case tododiós fala de James Joyce. Mais, cantos lemos a súa obra enteira? Poucos. Porque, na realidade, aínda segue sendo o porco espiño dos escritores. Se é verdade que non é o único que padeceu este xeito de malditismo literario; se é verdade que tanto as academias coma o stablishment, (o establecido) sempre renegaron das vangardas, e que sempre houbo unha oposición contra da literatura de altos voos, tamén é verdade que neste caso todos conspiraron contra el. Todas as sectores, literarias ou non, segregaban e respiraban rabia e animadversión cara ao dublinés. A censura contra del veu de todos os frontes e non tiña só unha valoración ética, estética ou política. Sufriu furiosos ataques na liña de flotación da súa obra, pero tamén da súa personalidade (cocainómano, antipatriota, traidor, borrachiño…).

No tocante á súa terra natal, o bloque nacionalista despregou a máis furiosa hostilidade e agresividade contra do autor do doce lirismo que rebe en Chamber Music. E isto ocorreu así, pese a que tanto “Dublineses” coma Portrait contiñan claros e directos elementos provocadores que en ningún momento foi quen de facer seus o Movemento do Renacemento Irlandés para enarboralos contra quen lle roubaba os seus signos de identidade. Joyce era consciente de que Inglaterra dominaba a súa terra e sometía a súa xente. Loitou contra dos dominadores da mellor maneira que sabía: volveu contra deles a súa lingua e cultura. Mais a derrota de Parnell sempre estivo viva na súa memoria: a palabra traizón chegou a ser fundamental para el á hora de xulgar os seus compatriotas. O paralelismo entre a súa sorte e a de Parnell foise facendo máis evidente co paso do tempo. Neste punto, convén lembrar que “Dublineses” agocha <unha fina peza literaria> que fai referencia a un poema dedicado á morte de Parnell, líder do movemento independentista irlandés <o único que podía pór orde nesta ola de grilos>, e que morreu o 6 de outubro de 1891, cando o autor contaba nove anos.

Foi Joyce o primeiro creador en facerlle empuñar a bandeira da heroicidade a un ninguén de ningures, o primeiro en conferir significación a un cidadán sen categoría social. Por iso cando leu as críticas envelenadas dos marxistas contra da súa obra comentou: <non comprendo porque me atacan, ninguén vale nos meus libros máis de mil libras>. En efecto, a comprometida corrente marxista inglesa daquel tempo, partidaria dunha arte verbal radical no campo sociolóxico, non soubo ver a proposta subversiva que encerraba a produción literaria joyceana. Sen unha visión de futuro, pechou os ollos ante tal consideración e criticaba nel un estilo pedante, excesivamente elaborado, elitista e impopular.