Fidel Vidal. Pinocho está ben avisado por Pepito Grilo que lle advirte das consecuencias de non obedecer: “Ai dos nenos que se rebelan contra seu pai e abandonan caprichosamente a casa paterna! Nada bo lles pode suceder no mundo, e máis pronto que tarde acabarán por se arrepentiren amargamente”. Con todo e iso Pinocho foxe da casa e non quere nin pisar a escola. A día de hoxe, a escola, como institución, e non só durante o chamado período de formación obrigatoria senón máis alá, forma parte dunha colectividade pedagóxica da que é imposible escapar. Comeza nos cero anos e remata nas aulas da terceira idade. Alguén coñece un neno de cero anos? Nunca dei nin souben de ninguén con esa idade. Cero anos. Un número orfo de calendario. Desde esa cifra milagrosa até o final, a escola e as súas derivadas convertéronse nun dos órganos extraordinariamente efectivos de control social. Nelas apréndese moito, tanto como para presentarse a un concurso da televisión e conseguir un millón de euros, ou máis. Incluso estudar unha carreira, unha profesión. Algo positivo e de proveito. Proveito para quen?

Pinocho non entrou na liña dos asiduos ao colexio para se facer un home de proveito. Malia todo foi quen de salvar a seu pai do ventre da balea. O que non quería era estudar nin aprender un oficio. Mais de escoller algún, entre todos os oficios do mundo, só hai un que Pinocho desexa de verdade: “O de comer, beber, durmir, divertirme e levar, da mañá até a noite, a vida de vagabundo”. Prefería pasar fame antes de pedir esmola. Non mendigada por vergoña. “O seu pai dixéralle que só teñen dereito a pedir esmola os vellos e os inútiles ou enfermos”. Os demais están obrigados a traballar, “e se non traballan e teñen fame, é pola súa culpa”. Eran tempos de carencias excesivas e de fames. “Oh! Que enfermidade tan mala é a fame!”, laméntase Pinocho, tremelicando de medo cando había lóstregos e tronos pero, así e todo, “era más forte a fame que o medo”.

Na maioría dos contos de fadas, segundo Bruno Bettelheim (Psicanálise dos contos de fadas), os personaxes presentan trazos ben definidos: “son bos ou malos, parvos ou listos, traballadores ou preguizosos, fermosos ou horribles”. Pero resulta difícil “cualificar a Pinocho en termos maniqueos. Non é guapo nin feo. Non é bobo nin listo. Nin bo aínda que el quixese. Nin malo, aínda non obedeza e sexa un pícaro”. En Pinocho, F. Codagnone (Pinocho e os raros afectos, 2013), nota algo que lle recorda os heroes actuais das series televisivas. “Neles hai, como en Pinocho, algo escuro. Algo inevitable os domina (o final está escrito), pero, a pesar de todo, xeran vida, atravesan a aventura, levan adiante un corpo e fanse corpo, afecto, identificación”.

Así o queremos ver, co seu lado escuro, antes de que a fada madriña, a Estrela Azul, viñese convertelo nun ser de carne e óso, nun neno bo. Un neno obediente, que iso significa ser bo para os maiores. Obedecer, aínda sexan bobadas. A máxima da bondade, de ser bo, forma parte da lección moral a que se viu obrigado escribir o autor, e que Sánchez Ferlosio define como “o máis chapuceiro dos escamoteos”. E non admite que esa “metamorfose chambona” continúe sendo Pinocho. “O autor minte: este neno non é Pinocho, que vai ser!, ese neno é un vil substituto, un impostor.” (R. Sánchez Ferlosio, “En torno ao Pinocho de Collodi, 1990)