E os nosos rostros, miña vida, breves como fotos, de John Berger

berger2Fidel Vidal. Dividida en dúas partes -a primeira trata do tempo (1/Unha vez), e a segunda do espazo (2/Aquí)- o pequeno pero intenso volume de John Berger (E os nosos rostros, miña vida, breves como fotos, Hermann Blume, 1986) mergúllanos nunha profunda e intimista análise sobre temas de sempre, filosóficos se queredes, nos que o autor ponnos diante do espello co obxecto -coido que sen buscalo- de que reflexionemos ante as eivas que nos envolven. Ensaios e poesía van da man nesta recomendable obra, na que se atopan ademais achegas sobre Van Gogh e Caravaggio.

Cando Marx escribiu: “Un espectro cérnese sobre Europa, o espectro do comunismo”, daquela, “os ricos temían a revolución, como aínda hoxe a seguen temendo” (p. 11). Mentres certa literatura, contaxiada de intereses comerciais, de promocións e vendas, “aínda usa a mesma sintaxe, o mesmo vocabulario que o informe anual dunha empresa multinacional”, pola contra, a verdadeira poesía segue a ser intemporal. “En toda poesía, as palabras son unha presenza antes de seren medios de comunicación” (p. 22), o poeta “sitúa a linguaxe fóra do tempo; ou, máis exactamente, o poeta aproxímase á linguaxe como se fose un lugar, un punto de encontro, onde o tempo non ten finalidade, onde o propio tempo fica absorbido e dominado” (Unha vez un poema, pp. 22-23).

O tempo e a morte, a morte de cadaquén -a tempo ou a destempo- significa a morte dun mesmo. “Non pertence a ningún outro, nin tan sequera ao asasino. Isto quer dicir que forma parte da propia vida desde o comezo” (p. 34). A morte do corpo que envellece, o corpo que se prepara para morrer. “Non hai teoría do tempo que nos preste algún alivio neste punto. A Morte e o tempo sempre estiveron aliados. (p. 37) “Deus abandona a vida para habitar o dominio eterno da morte. (pp. 38-39)

O desexo de ter visto –o océano, o deserto, a aurora boreal- contén un profundo fundamento ontolóxico” (p. 52). “Toda a vida como o visible deben a súa existencia á luz”. A primeira cousa creada por Deus foi a luz. A luz que fai visible o mundo, que retoma en imaxes un coñecemento perceptivo, non máis importante que o perfume, o cheiro como presenza de antigas vivencias, especiais e espaciais, como o recendo da escola ou da bosta. “Unha vez dixéchesme que o aroma das lilas non distaba do olor das vacas na corte. Ambos recenden a paz e indecisión” (p. 56). Ou do tacto, da temperatura, do frío invernal que tanto dura… o frío é a dor de crer/ que nunca volverá a calor (Poemas de migración, “A fábrica”, p. 63).

Entregado á natureza, non desexa outra cousa que a paz e o sosego: Deixádeme morrer así (“O bosque que coñecín”, p. 65). Lonxe das masas desarraigadas e mediocres, lémbrase do autor d’As flores do mal: “Baudelaire foi un dos primeiros que deron un nome e descubriron o desarraigo das novas masas urbanas: “…como fantasmas errantes sen teito/ lamentándose obstinadamente” (p. 65). “Este século, con toda a súa riqueza, con todos os seus sistemas de comunicación, é o século do deserto xeneralizado” (p. 70)

(En 2017 falecía John Berger, mentres compuña as ilustracións Leticia Ruifernández para unha edición homenaxe de Nórdica Libros cun limiar de Manuel Rivas)

10 comentarios en “E os nosos rostros, miña vida, breves como fotos, de John Berger

  1. Bonito texto, Fidel. Me quedó pensativo, y con el regusto del placer de haberlo leído casi sin pestañear, intentando retener la luz, el tiempo, la vida, y todo va fluyendo como diría el viejo Heraclito

    1. Todo flúe e todo permanece, querido Jesús. Un pracer volver ter novas túas. Canto botamos en falta a sinxela experiencia de quedarmos pensativos por un intre! O pensamento en suspención, en puntos suspensivos, case coa estampa campestre e descoidada como dunha vaca deitada nun prado, estar estando, coas ideas aboiando. Vaites, un ripio. Un corcho no río á espera de que pique algunha trouita ou o que sexa. A culpa de que me poña un chisco carracheiro é túa, amigo Jesús. Fofte aperta e saúde.

  2. El placer es leerte, Fidel, y admirar el derroche de ingenio que utilizas para cambiar por completo el sentido de una frase suprimiendo unas pocas letras. Si parece magia…
    Respuestas como la tuya elevan la moral. Gracias.

  3. Querido Fidel:
    Siento verdadera tristeza de haber llegado tan tarde a encontrarme (aunque sólo de pasada) con el tropel de pensadores que transitan por este Café.
    El momento que estamos atravesando es proclive a reflexionar sobre el libro -o libros-que tan bien glosas; pero, a pesar de la reclusión, tengo prioridades que limitan mi tiempo y me impiden “margullarme” en todo lo que quisiera. De todos modos algo de lo que lees siempre queda, a la vez que despierta el interés por saber un poco más.
    En estos momentos difíciles para los que vivimos en Madrid (conste que podía continuar disfrutando del reposo de Palmeira, pero una fuerza superior -los más pequeños de la familia, a pesar de no poder darles un achuchón- me reclamaba) he elegido una frase de las que con tanto acierto has seleccionado en tu comentario: “El frío es el dolor de creer que nunca volverá el calor”. A pesar de la dureza del momento, deseo y espero que, dejando lo mejor de cada uno en la empresa, llegará el ansiado calor que derrita el frío que nos paraliza.
    Un abrazo y bonitos sueños.

    1. Encántame, miña prezada Carmen, iso de “tropel de pensadores”. Soa entre atropelo e pe(n)sadores, pe(n)sando e repasando atropeladamente na barreira dos fielatos cada bulto, á procura de mercancías de estraperlo. Magnífico. Nesa banda(da) apúntome eu. Nunca mellor lugar para seguir pen(s)ando. É un pracer viler ler os teus comentarios. Desexo que pasedes ben este mal tempo que nos tocou vivir. E por riba estades en Madrid. Por algunha razón escura lembro aqueles carteis da “movida”, onde rezaba un lema que, mesmo tinxido de humor negro, vén ao caso: “Madrid me mata”. Unha forte aperta e que achuches canto poidas aos teus pequechos.

  4. É un pracer coincidir no gusto por determinados autores. Grazas a ti, Gonzalo, pola atención.
    Agardamos novos artigos teus. Unha forte aperta.

  5. O noso compañeiro Trasbach sabe de todo, pero ahora deixounos orfos. A ver si un día se asoma pola cafetería emulando a Tarradellas co seu, “Ja soc aquí”.
    Unha aperta para os dous.

  6. Bos días, Fidel. É un enorme subidón ver que me citas na túa resposta a Magdalena. Non estou moi seguro de que coñeza moito a Berger, pero si estou seguro de que nunca lle agradecerei o bastante todo o que aprendín lendo os seus libros. Gracias por esta alegría de mañán. Ademais, o teu comentario sobre ese libro que prologa O Rivas, paréceme estupendo, magnífico. Aperta.

  7. Ojalá nunca nos falte el tiempo para poder leer todo lo recomendado apreciadísimo y querido Fidel, para así poder aproximarnos como dice el poeta a ese punto de encuentro y reunirnos con esos personajes desequilibrados como Prous, Joice, Kafka, Virginia Woolf, y tal vez el propio John Berger para equilibrarnos a todos un poco por medio de la palabra.
    Ya que haces mención de “Las flores del mal” recordarás que esa novela fue censurada y prohibida pues la “buena sociedad” afirmaba que una obra semejante no era más que inmundicia, eran flores enfermizas, flores ciertamente venenosas. No sabían que la pretensión del poeta era precisamente esa: desvelar la miseria y hacer notar las fuentes podridas en las que bebe el ser humano.

    Ahora que algunas ya estamos en el destiempo, habrá que economizarlo, porque el tiempo se compone de vida y, ¿ qué mejor que con ese pequeño pero intenso volumen de John Berger?.

    A ver si lo veo. queda anotado en el bloc .

    Bueno, me voy porque: YO HAGO YOGA HOY , no quiero ser un ser dEscUIdAdO.
    Moitos castos biquiños palmeiráns.

    1. Prezada e atenta Magdalena:
      Son recomendados todos os autores citados, incluído -como non!- o do poemario “As flores do mal”. Cal era o mal das devanditas flores? Sexa como for, calquera obra de Berger que atopes na biblioteca que acostumes visitar paga a pena. Berger, un autor ben coñecido polo noso compañeiro de Café Gonzalo Trasbach, do que ten moi interesantes achegas nestas mesmas páxinas.
      Saúde e in/decentes bicos: POrcEntUAIs.
      Amo da luz azul a doma.

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *