Surrealismo infantil

paraugasX. Ricardo Losada. O curso pasado dei clase de Valores Éticos en 1º da ESO (alumnos de 12 anos) por primeira vez na miña vida. Foi unha experiencia moi gratificante. Cada clase é unha caixa de sorpresas. Fales do tema que fales, sempre hai algunha intervención diverxente que me desorienta. Poreivos un dos exemplos máis curiosos. Como adoito dicir que, ao principio da clase, poden suscitar dúbidas sobre calquera tema, un alumno contou que, como estaba habituado a oírlle ao pai dicir que moitas das cousas que di ou fai a nai son surrealistas, decidiu saber en Google que significaba esa palabra, e atopou unha frase que traía anotada: “O surrealismo é tan fermoso como o encontro fortuíto dun paraugas e unha máquina de coser sobre unha mesa de disección”. Podía explicarlla?

O primeiro que pensei foi que me estaba ben por incauto. Os alumnos de Bacharelato, afogados pola Selectividade e as notas de corte, non teñen cerebro máis que para contidos curriculares. Pero os de 1º da ESO non esgotaron aínda o combustible da curiosidade. Alí tiña a proba máis evidente. O segundo que me veu á cabeza foi o significado de surrealismo, escritura automática, collage e demais conceptos de Historia da Arte que se dan no Bacharelato, pero que, evidentemente, non podía utilizar cun neno de 12 anos. Con aquela frase Lautrémont quería dar a entender que a poesía e a arte son irracionais. Se acercamos dúas cousas aparentemente estrañas (canto máis estrañas mellor), sen ningunha relación, nun lugar co que tampouco teñen nada que ver, experimentamos emocións moi intensas e diversas, que non saberemos explicar. Ía dicirlle iso a aquel neno? Por suposto que non. El estaba diante dun profesor e os profesores sabemos explicar as cousas.

6c09acbac1868850541126a684c32d6cMenos mal que o meu cerebro se crece ante a adversidade. E a maior adversidade, negarse a recoñecer que non sabía explicarllo. “Vaiamos por partes”, díxenlle para gañar tempo, “paraugas e máquina de coser sabes o que significan, pero, disección?” “Si”, díxome”, “mireino no dicionario: cortar os órganos dun cadáver, por exemplo, para poder analizalos”. “Ben”, continuei, “pois agora imaxínate a situación. Unha mesa de disección, con todo tipo de instrumentos para cortar e analizar, e de súpeto vén andando por un estremo da mesa un paraugas e polo outro unha máquina de coser. Non se coñecen de nada, nada teñen en común, pero de súpeto están un fronte a outro. Que cres que sucedería?” Tanto eu como o alumno quedamos pensando. El, relaxado; eu, atemorizado. Non se me ocorría que podía pasar entre aquel paraugas e aquela máquina de escribir. Teoricamente debería haber un estoupido de múltiples significados poéticos na miña mente, pero o único que estaba estoupando naquel momento era a miña autoestima pedagóxica. “Unha cousa”, dixo de súpeto o alumno, “sabes se o paraugas está pechado ou aberto?” “A ti que che parece?”, díxenlle, sen saber aínda que dicir. “Que depende moito de se chove ou non chove”, respondeu con lóxica. Foi entón cando ocorreu un milagre didáctico que non esquecerei na miña vida. “Tamén podería ser que chovese e non chovese, non che parece?”, espeteille, sen pensar o que dicía, e superado polas circunstancias, ao alumno. “Non oh, non me parece”, dixo, “sería demasiado surrealista”.

8 comentarios en “Surrealismo infantil

  1. Moi fermoso relato, veciño. Certo que o teu oficio da para unha enciclopedia de anécdotas, a capcidade que ten a rapazada de sorprendernos é infinita

    1. Prezada Pepa:

      É un pracer verte por este café. Creo que somos moitos os que apreciamos
      o teu criterio literario.

      Respecto ao texto, é como dis. Nunca entendín como alguén se pode aburrir sendo profesor. Aínda que só sexa polo simple contraste de idades, é un ecosistema perfecto para o realismo, o surrealismo e todos os ismos que un queira.
      Agradecidas apertas rianxeiras (nunca mellor dito!!!)

  2. Prezada Carmen:

    A miña experiencia cos alumnos/as máis pequenos está sendo marabillosa. Esa mestura de curiosidade, espontaneidade, falta de pudor e ousadía que teñen provoca en todas as clases situacións que, en principio, me parecen hilarantes pero que, unha vez analizadas, me poñen contra as cordas dos meus prexuízos e das miñas inercias. Direiche máis. Estanme axudando a comprender mellor conceptos filosóficos que daba por perfectamente comprendidos pois, ao tratar de explicárllelos, descubro que tamén estou explicándomos a min mesmo.

    A anécdota que contas é significativa, e faime recordar as dúbidas que tiñamos na nosa nenez e que non ousábamos preguntar nin na casa nin en clase. Porque esa é, para min, a excelencia dun bo sistema educativo e dun bo profesor/a. Ser quen de crear un clima de ensinanza que fomente a curiosidade, a espontaneidade e a ousadía intelectual.

    Agardo que a túa filla atopase unha vocación máis acorde coa súa curiosidade real.

    Como ben sabes, o galego é un idioma moi tolerante: acepta as interferencias.

    Unha forte aperta!!!

  3. Prezada Magdalena:

    Entendo moi ben esa necesidade de estar cos nenos da familia máis tempo.

    De onde sacarían esas criaturas esa sinonimia entre intelixencia e filosofía? Oxalá non a perdan a medida que avancen no sistema educativo.

    Certo o que dis, pero sigo pensando que pós máis do que quitas. Eu tamén son teimudo.

    Grazas a ti polo diálogo.

  4. 1 – Con Emma estamos encantados, o malo é que só está en tempo de vacaciós .
    2 – Do neno “surrealista” falaba con moito cariño, dicía que lle chamaban así por ser tan intelixente.
    3- Filósofo: persoa que intenta buscar as suas propias respostas as preguntas filosóficas. Filósofo tamén é un profesional experto en filosofía sen que haxa elaborado unha filosofía propia, (profesor de filosofía ) polo tanto eu non quito nin poño.
    4 – Moitas grazas polas túas palabras.
    Unha aperta, profesor.

  5. Querido profesor:

    Creo que pocas veces he leído con tanta curiosidad e interés una entrada, puesto que me ha trasladado a revivir situaciones con las que tuve que enfrentarme a lo largo de mi vida docente -en ocasiones nada surrealistas- a las que siempre traté de responder de la forma que me pareció más adecuada.

    Era la última clase de una mañana calurosa. Los alumnos volvían desganados del recreo. Una pareja inseparable -que muy bien pudiese interpretar los papeles de Don Quijote y Sancho en una escenificación infantil, por lo dispar en lo físico y en lo intelectual- estaba enzarzada en una discusión sobre quién de los dos me haría una pregunta, al parecer, harto complicada. Les dije que se aclarasen de una vez, puesto que quería comenzar a explicar el tema de Social correspondiente al día.

    La pregunta la hizo el más ingenuo y más bajito, y no por diferencia de edad, puesto que los dos rondaban los once años, sino por el dominio que el otro ejercía sobre él:

    -Profesora, ¿nos va a explicar por qué el órgano reproductor masculino (la referencia al “órgano reproductor” fue hecha con un vocablo más directo) se pone tieso y duro? (Puedes figurarte mi situación, teniendo en cuenta que mis compañeros de profesión más cercanos me saludaban con un “Ave María, hermana Carmen”, debido a mi rígida moral, según ellos).

    Te aseguro que salí del paso sin obviar una respuesta que fue surgiendo como nunca me hubiese figurado. Mi explicación dio lugar a una reunión de padres en la que hubo opiniones diversas y muy esclarecedoras.

    Ah: por la disección de un perro cloroformado, a los pocos días de comenzar el primer curso, dejó mi hija la carrera de veterinaria.

    Un abrazo.

    Posdata: Las respuestas en gallego las dejo para la noches en las que no tengo interferencias.

  6. Prezada Magdalena:

    Fixeches moi ben en comentar a anécdota de Emma. (Podo imaxinar a túa felicidade téndoa tan cerca). Encantoume. Pero, como sabes, os profesores de Filosofía (por moito que teimes en ascenderme a filósofo, non vas conseguilo), somos moi susceptibles cando alguén alleo ao gremio utiliza a palabra filosofía, incluso tratándose duns nenos. A cuestión é: Emma e os compañeiros, chámanlle filósofo a ese neno “astronomicamente surrealista” con cariño, con admiración, con desprezo, con burla? Non deixes de preguntarlle a Emma e non deixes de contarme que che di. E, por favor, non disfraces a resposta. Estou preparado para todo, vindo do candor infantil.

    A anécdota dos obenques e demais tipos e subtipos é xenial. Só os termos que usas xa garanten o éxito do relato.

    Co que non podo estar de acordo é co último comentario. O Ever Given está encallado debido á area que acumularon os motores, impedindo controlar o barco. Os teus comentarios limpan de area os motores dos nosos textos. E non son o único que o penso. Cando menos, os tres de sempre.

    Permite que a miña aperta rianxeira sexa hoxe para Emma!!!!

  7. Acabo de ler en voz alta a tua entrada mentres almorzábamos, Emma, que hoxe está aquí, escoitoume con moita atención e dixo: – Que orixinal ! recórdame a un rapaz da miña clase que o outro día falando dos eclipses dixo”- Contemplade o sol da lua chea”.
    A ese rapaz xa lle chaman na escola “o filósofo”.
    A miña boca marcou un sorriso. Emma pensou que o motivo era a polo seu comentario, e non foi capaz de adiviñar que me acababa de sacar dun brete, dun apuro que eu tiña para mandar unha resposta a outro filósofo.
    Cando che estaba lendo recordei ó homiño dos obenques, (que tamén cho vou a contar ) pero a resposta de Emma penso que non debo deixala sen mención polo atenta que estaba ao teu comentario e como pensou na filosofía.
    Ahí vai o dos obenques.
    Un veraneante chegou ó muelle e escoitou a dous mariñeiros falar dos obenques e preguntou: – Y… que son los obenques ?
    – Os obenques son cabos moi grosos que suxetan a cabeza dos paus á mesa de guarnición.
    – ¡ Ah !
    – O obenque aturbantado, é o que se liga ó pescozo do pau despóis de encapillado e antes de tesalo.
    – ¡ ya, ya !
    – E obenques voantes son os que se suxetan con un aparello en lugar da vigota.
    – ¡ Claro, claro !
    – Os obenques abózanse.
    – ¡ Si ! ¿ he ?
    – E abozar os obenques é o mesmo que suxetalos a borda con bozas cando hai medo de desarbolar.
    – ¡ Vaya ! Pues hasta mañana. ¡Que usted descanse!…

    Se non chega a ser pola miña neta Emma, a mín pasaríame coma o home forasteiro. Non sabería contestar, póis aínda que o combustible da curiosidade está en auxe, o carburante das respostas, a mayoría delas están encaladas coma o Ever Given no Canal de Suez.

    Moitos cariñosos saúdos para os tres de sempre.

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *