X. Ricardo Losada. Poucos días despois de coñecérmonos na entrega dun premio, Lupe Gómez mándame por correo o seu libro Caracois de Belvís, premio SELIC 2019. Ten unha fermosa dedicatoria, da que só vou destacar as palabras que se refiren directamente ao libro: Estes caracois que debuxan itinerarios de paz na paisaxe de Belvís, onde o rezo inaugura as fronteiras dun idioma novo. E destácoas porque quero comezar esta reseña aclarando algo. A miña primeira (e única ata o de agora) lectura deste fermoso libro estivo moi condicionada, sen que eu o determinase conscientemente, pola forte impresión que me provocou a palabra rezo nesa dedicatoria, pois engadiuse á conmoción que tamén me provocara (non o agardaba nunha poeta coma ela) algo que Lupe me dixera no primeiro correo electrónico que me mandou pedíndome, para a miña gratísima sorpresa (admíroa moito como poeta), o meu enderezo postal: Para min a poesía está cerca do canto relixioso, da oración misteriosa. Sei que hai outras moitas lecturas, propias e alleas, do libro, pero non puiden evitar lelo subliñando interiormente as numerosas palabras que teñen que ver coa relixión, entendida, non no sentido en que a Igrexa Católica a interpreta, senón no sentido en que a interpretaba Cunqueiro cando dicía que rezar quenta o corazón (Lupe di: Rezar, durmir cos ollos cheos de champaña) ou no sentido en que Faustino Rey Romero se autotranscendía no canto dun merlo (Lupe di : Rescatar peixes mortos / na estraña claridade da hedra) ou no sentido en que Wislawa Szymborska intentaba abrir as portas desas pedras que non tiñan portas (Lupe di : O sol era un trapecista abrindo fendas).
De feito Lupe dedícalle o libro ao pai dominico de Belvís pois, sen a súa presenza silenciosa, di, non sería posible o vento das súas palabras. Esas palabras dentro de cuxa pel, di ela, sangran as rosas. Esas palabras que, cando son mímica, tamén di ela, vibran como un abrazo de fe verdadeira. Esas palabras que, cando son silencio, caen como ladaíñas desde as ventás altísimas dos avións. Esas palabras que, cando son metáforas, golpean como puños as paredes do sol. Esas palabras que, traducidas ao silencio da igrexa de san Francisco, son unha flor de pétalos brillantes. Esas palabras que no confesionario son como bailar co leite branco nun cadro escuro de Vermeer. Esas palabras que beben os paxaros, como licor de framboesa, nas mans hipnóticas dos homes santos. Esas palabras que no convento de Santa Clara fan soñar coa claridade interior da escuridade. Esas palabras que en Galicia dormen no berce das verdades mortas. Esas palabras que cantan os santos nun alalá. Esas palabras de ardente paciencia na que desaparecen os caracois. Esas palabras que, na memoria, son unha carballeira de aves negras. Esas palabras que os frades rezan calados. Esas palabras que nos pide a terra cando parimos.
Porque ese o significado último desta obra na miña primeira lectura. Inaugurar as fronteiras dun idioma novo e sagrado coas palabras e os deuses gastados de sempre. Dito doutro xeito. Vivir na cidade rezándolle ao deus da aldea. De feito, na última carta que me envía, Lupe mándame a foto de María de Castrelo, a curandeira da súa aldea natal. A súa mirada, dime nesa carta, era un país cheo de cancións analfabetas, e revélame que un día, mentres lle facía unha entrevista, percibiu que María do Castrelo contestaba de forma serena, coa frescura do orballo que mollaba a súa liturxia de silencios abrazados, é dicir, co andar lento e paciente dos caracois de Belvís. Lupe di o mesmo, dunha forma fermosísima, neste libro que comento: Desde alí vexo horizontes de pan feito /coa arquitectura serena das aldeas. Porque, si, Lupe vive en Compostela, e pasea por ela, como ben testemuña e celebra este libro, pero desde alí, desde Basquiños, desde Belvís, desde esa catedral que é tamén unha rúa ou un barrio, mira a súa aldea natal, Fisteus, pois todo regreso é unha aventura, e mirándoa, autotranscéndese, como santo Agostiño, iluminándose coa luz sagrada da poesía dunha curandeira que, por analfabeta, nunca foi sabia, pero sempre, mesmo cando curaba, foi promesa, promesa escrita (iso é rezar) no papel pobre dunha parede negra: O paraíso canta cos puños felices / dunha nena morta.
A esa nena rézalle Lupe neste libro, e rézalle con ela, autotranscendéndose, o lector. Porque ese é, ao meu entender, o sentido último da súa poesía, ese sentido que revela esta cita de Agata Kristof que ela mesma me enviou noutra carta posterior, e que debe ser valorada recordando o profundo amor que Lupe sente polas cartas: (De nena) Eu non podía imaxinar que puidese existir outra lingua, que un ser humano puidese pronunciar unha palabra que eu non comprendera.
Si. Os caracois de Belvís está escrito cun galego divino que xa existía antes de que os sabios construíran a torre de Babel.