X. Ricardo Losada. Cóntame un amigo que acaba de chegar de Nova York que nos círculos artísticos desa cidade a calquera que non teña conta en Twitter chámanlle ludista radical. O ludismo foi un movemento de principios do século XIX encabezado por artesáns ingleses que protestaban contra as novas máquinas (teares e máquinas de fiar) da Revolución industrial porque, segundo eles, substituirían os artesáns por traballadores menos cualificados que cobrarían salarios máis baixos. Ned Ludd, de aí o nome do movemento, simbolizou a protesta rompendo varios teares. Ludista é, pois, un opositor ás máquinas. Dito en termos actuais, un opositor aos ordenadores e aos teléfonos móbiles.
Non tiven ningunha dúbida de que ese amigo, farruco defensor das novas tecnoloxías, estábame chamando ludista radical. Non teño conta en ningunha rede social, e sempre receou da miña prevención (que non rexeite, pero el non admite matices) cara ás novas tecnoloxías. De feito, sempre desdeñei esa acusación, á que tan habituado estou, sobre todo cando me presentan como “un profesor de filosofía que non ten carné de conducir”, de tal forma que só cabe interpretalo como que ser profesor de filosofía implica necesariamente (imos de rariños) non ter carné de conducir. Hai poucas cousas que me irriten máis. Que á miña idade pensen que non teño carné de conducir por ter estudado a Platón, insulta tanto a intelixencia de Platón, como, o que é peor, a miña propia.
Conto iso para que saibades que estou habituado a ese tipo de acusacións. Pero ese día, a verdade, apetecíame aceptar que era un ludista radical. Sempre me molestou o ton soberbio de quen cre descubrir o Mediterráneo nunha cidade snob a máis non poder como Nova York. Para que me entendades: levan máis de un século considerando estar á última cousas como os piercings, as tatuaxes, as festas con drogas, os grafites, cando xa existían na Idade de Pedra. E eses días aínda estaba máis sensible. Acababa de ler unha novela de Siri Huvsdet que fala dos círculos artísticos desa cidade (Esa pústula ambulante, adiñeirada e endogámica, chámalles), e parecíame un afago que uns tipos así me considerasen un ludista radical. Ata recordei algo que fixera esa mesma mañá. Tiña que calcular as notas dos exames dos alumnos con regras de 3 (por exemplo, 55 acertos por 10 dividido entre 75, o número total de preguntas) e, a pesar de que tiña calculadora no móbil, preferín facelo con bolígrafo e folio. Gústame practicar de vez en cando algún anacronismo. Pero non porque estea en contra das calculadoras, nin dos coches, nin de ningún tipo de máquina, senón porque de vez en cando prefiro facer as cousas como as fixen toda a vida. Máis que un rexeite do futuro, é unha reivindicación do pasado. Incluso na forma de escribir, con todas as indubidables vantaxes que ofrece un procesador de textos, a parte máis importante, as correccións, fágoa a man.
E xa non vos digo como dou clase. Algúns compañeiros dinme que parece mentira que siga ensinando como Sócrates (voz, concepto e diálogo), que viviu hai máis de vinte e cinco séculos. Dinmo como unha crítica, pero eu tómoo como un afago. O método educativo de Sócrates tamén foi na súa época unha nova tecnoloxía, pero tivo a desgraza de non trunfar máis que en círculos moi reducidos pois é realmente interactivo: require un diálogo a nivel intelectual moi esixente entre mestre e alumno, unha interactividade que nada ten que ver coa dos ordenadores actuais, meramente visual, e que só esixe pulsar un rato ou unha tecla na práctica real da maioría dos usuarios. Que me veñan a min con novas tecnoloxías educativas, dáme a risa. Ningunha nova tecnoloxía educativa funcionará se antes non dominamos a primeira nova tecnoloxía educativa que existiu, o diálogo socrático. Así como non é posible aprender a bailar se antes non aprendemos a andar, tampouco o é aprender a usar ben un ordenador se antes non aprendemos a manexar mental e dialecticamente os conceptos. Mentres tanto, como di José Antonio Marina, un burro con ordenador seguirá sendo un burro.
Son, xa que logo, un ludista radical? Ao contrario. Eu non quero destruír ningún ordenador nin ningún teléfono móbil. Quero que os usuarios desas máquinas sexan respectuosos con elas. Así como me molesta que a actividade máis intelectual que os humanos facemos cun cerebro que custou millóns de anos de evolución construír, e que ten unha potencialidade inmensa, sexa ver reality shows ou rexoubar, tamén me indigna que se use o ordenador só para insultar en mensaxes de 280 carácteres ou para ter conversas insulsas ou para colgar fotos ou vídeos graciosos. Son os usuarios das redes sociais os que son ludistas radicais, pois destrúen os ordenadores e os móbiles, non a golpes, como os ludistas do século XIX, senón coa tortura chinesa de darlles traballos (mobbing!) que están moi por debaixo da súa capacidade. Algún deses adictos a Instagram ou a Youtube se parou algunha vez a pensar como se pode sentir un teléfono móbil ou un ordenador de última xeración que só se usa para colgar ridículos selfies ou vídeos caseiros? Non se dan conta de que é tan humillante como se ao mellor cirurxián do mundo só lle mandasen pór puntos de sutura en pequenas feridas?
Non. A min ninguén me pode acusar de ser un ludista radical. Eu defendo a dignidade das máquinas, sobre todo as de última xeración, e por iso as uso, sabendo que, en moitos aspectos, estou por debaixo do seu nivel intelectual, en escasas e puntuais ocasións, pero sempre con moito respecto e unha profunda admiración.
Queridos tertulianos:
Ante todo bienvenidos de vuestro descanso vacacional.
Ya veo que sin más dilación habéis acudido fieles a la cita; como habíais prometido en septiembre.- Y nosotras como buenas alumnas esperando vuestros artículos para responder, sobre todo, aquellas alumnas más aventajadas, porque lo que soy yo… Mi cacumen, mollera no me da para mucho más, pero sí para leeros con interés, porque de la cultura que emanáis, siempre se recoge algo.
Mi más cordial recuerdo para todos.
Prezada Carmen:
As conversas de cafetería son así. Desordenadas. Espontáneas. O texto só é unha desculpa.
Sobre as novas tecnoloxía, dígoche o mesmo que xa lle dixen a Magdalena.
Respecto a Helgoland: ás veces os problemas estilísticos, nun libro de divulgación, son responsabilidade dos editores, e eses que comentas teñen pinta de selo. Gustoume a comparación co libro de Zubiri, pero con Zubiri pásame o mesmo que con Heidegger. NOn podo lelos sen pensar que están sobreactuando a nivel estilístico. Co libro de Rovelli non me pasa iso.
Alédame saber que xa tes lido o libro de Axeitos. Xa cho dixen no seu momento. É un libro dun rianxeiro sobre outro rianxeiro, que coñeciches grazas á polémica cun terceiro rianxeiro, polémica que só pode gañar un rianxeiro. En fin…
Oxalá que ese neto siga con esa fortaleza en todos os ámbitos da súa vida…
Unha forte aperta!
Querido profesor:
Me encanta que de vez en cuando muestres un anacronismo que no excluye las nuevas tecnologías sino que aboga por el uso adecuado de las mismas.
Pero, permíteme que en esta ocasión me salga del tema y aproveche tu entrada para hablar de otra cosa en la que estoy inmersa y no logro emerger.
He tenido que leer de nuevo tu comentario al libro de Rovelli para reafirmarme plenamente en que “la duda abre puertas y la certeza las cierra” y que la filosofía es una disciplina, no importante, ¡importantísima! en todas las facetas de la vida.
Al principio me pareció un libro sin pies ni cabeza, con un lenguaje repetitivo y hasta un tanto pueril al tiempo que complicado. Pero, un poco avanzando y otro poco retrocediendo, le fui cogiendo el tranquillo hasta donde mis entendederas lo permitieron. (Me recordaba a don José G. Caffarena tratando de explicarnos la existencia de Dios y cuando creíamos haberla aprehendido, fuertemente trincado, resultaba que no era Dios. Y vuelta a empezar)
Este año apenas traje libros para leer durante el verano: “Helgoland“ y otro libro que había dejado subrayado a media lectura -hace la tira de años- a causa de lo difícil de su contenido. Se trata de la obra póstuma de Xavier Zubiri, “El hombre y Dios”. Hoy, recién acabado el de Rovelli, lo he abierto de nuevo y, nada más comenzar su lectura, creo darme cuenta de que el autor está mediatizado por la mecánica cuántica, el relativismo de Einstein y demás teorías modernas.
En cuanto a mi yerno: le regalé el libro, lo leyó y me dijo que era interesante. No puedo exigirle un amplio comentario porque llevamos una larga temporada pendientes de las operaciones que está sufriendo su hijo -mi nieto- de veinte años, a causa de un desprendimiento de retina. Dentro de pocos días pasará por la quinta intervención, incluida una operación de cataratas. Lo cierto es que el chaval lo está afrontando con una entereza fuera de lo común, a pesar de los postoperatorios tan duros y lo incierto del resultado.
También leí el libro que comentaste en su día, el de Axeitos sobre Manuel Antonio, y hasta fui sacando algunas conclusiones a lo largo de la lectura y escribí algún comentario; pero se han quedado en Madrid.
Voy a dejar de divagar, porque se acerca la hora de la comida. Quede claro que ayer por la tarde te escribí una larga respuesta, un poco más atinada que la presente; el caso es que, como suele ocurrirme, se volatilizó. (Magdalena, con la que salí a dar un paseo al cabo de unos instantes de haberme ocurrido el percance, puede dar fe de ello. ¡Qué pena no haber conocido a esta mujer al principio de su faceta Barbantiana y no ahora que mis neuronas se tambalean).
Un fuerte abrazo.
Lo de depender del móvil para entrar en Internet todavía me pone peor las cosas.
Prezada Magdalena:
Teño como criterio non criticar o mundo actual, e moito menos a mocidade actual, en nome de tempos pasados mellores. Ao contrario. Intento criticalo en nome da necesidade de romper as inercias que arrastramos desde un pasado que sempre prefiro asumir (metodoloxicamente, por suposto) como peor. O problema dos mozos actuais nas redes sociais non é que estean a facer algo que nós non fixeramos. É que, con esas marabillosas novas tecnoloxías, están a caer nos mesmos erros que nos cometemos noutras épocas. Non son peores ca nós. Son como eramos nós, e deberían (porque poden e as novas tecnoloxías así llelo permiten) ser mellores. Como diría Wordsworth, non deberían ser os nosos fillos, deberían ser os nosos pais.
Como sei que che gustan as citas, e non che vai molestar que engada outra, permite que dedique esta de Orlando Mondragón á alegría que me dá verte colaborar regularmente de novo neste café: “Es tan poco lo que hace falta / para ser una casa. / Apenas estar lado a lado. / Tocarse”.
Xa que logo, un bico.
Moi boa entrada, querido profesor.
Estou completamente de acordo en todo.
Cando vexo a todos estos chavales, móbil en man, mantendo unha coversación tan “profunda”no máis profundo silencio, sempre penso que a locuacidade é moi bonita cando se adorna con esa salsa literaria como ti acabas de facelo en tanto eles colgan os “selfies” ou se entreteñen cos vídeos caseiros.
Unha grande aperta palmeirana.