J. Carou. O último filme do sempre fascinante Roman Polanski adapta con fidelidade e moito oficio a obra teatral homónima de David Ives. O prestixiado dramaturgo neoiorquino tomou como material base a controvertida novela publicada en 1870 que lle reservaría a Leopold von  Sacher-Masoch un oco no Parnaso, A Venus das Peles.  A cámara do realizador polaco entra nun antigo teatro parisiense, o Hebertot. Só dous actores, na película e na obra que van representar. Sensacionais tanto Emmanuelle Seigner, parella do director na “vida real”, como Mathieu Amalrie, de asombroso parecido físico co Polanski de hai corenta anos. A posta en escena converte en fílmica a teatralidade da historia: despois dunha longa xornada de audicións, Thomas non deu atopado unha actriz que puidese defender o papel de Wanda von Dunajew no seu novo proxecto escénico. Vencido pola vulgaridade das candidatas, fala polo móbil queixándoselle á súa noiva do desastroso que foi o casting. Entra, empapada pola choiva, Vanda. Desenfreada, desenfadada, descerebrada. Voluptuosa, impulsiva. El dille, con severidade, anoxado, que volva o día seguinte, que xa se vai. Ve nela todo o que nas anteriores lle produciu rexeitamento inmediato. Desagrádalle o seu aspecto de muller de mala vida. Vanda insiste, suplica. Comeza a representar, el dálle a réplica. Fascinación. E se fose ela a elixida? A cousa vai a máis. Vanda sabe o papel de cabo a rabo, declama con sutileza e inxenuidade ou con autoridade incontestábel segundo o esixa o momento. Discuten. Seguen representando. Ela vai arrogándose o poder actoral, o poder entre eles dous, home e muller. Loita de sexos, de clase. Erotismo. Desviación da norma cara a un final que non podería ser outro, pero que vai sorprender e intimidar. Rómpese a cuarta parede.  A invisibilidade dos lindes fai que o espectador da película non saiba que hai de ensaio e que de realidade. Xogo de espellos, arte fronte á vida, verdade e representación. Quen é Vanda en realidade?

A obra que ensaian ten como protagonistas a Severin von Kusiemski e a Wanda. Coñécense nun balneario dos Cárpatos. O nobre polaco cae axiña fulminado pola paixón que ela lle acende. Inspírao o lenzo A Venus do Espello, de Tiziano. Un sentimento totalizador e perverso posúeo: desexa máis que nada no mundo ser convertido por ela no seu escravo.  Coiro, pel, látego, fetiches sen número… mesmo un contrato de submisión. A entrega ao outro a través dunha sexualidade que se desvía da canónica e se converte en instrumento de dominación e anulación da personalidade. El suplica, ela accede. Toda humillación é pouca para Severin. O pracer que experimenta cando ela desenvolve o rol de “dominatriz” non ten parangón con ningún anterior. Pero a súa ansia de anulación pola vía da carne lévao a ir moito alá: rógalle (ordenarlle non pode) a Wanda que sexa infiel –sendo, como ben sabido nos é, o boquete que nos abre no estómago e na cabeza a imaxe do corpo do ser amado xacendo espido con outro dun calibre que dificilmente se avén á sutura-. E así acada o desvalido Severin o cénit do pracer á vez que se desfai en cachiños. Até aquí, a transmutación que o autor imprime aos roles de home e muller na nosa cultura a través da  afectividade de parella e a conseguinte sexualidade. Agora unha reviravolta: xa totalmente metamorfoseada e gozando plenamente no seu inimaxinado papel de sádica e promiscua (pero sempre “atada” a Severin), Wanda coñece un home polo que sente a necesidade de ser dominada, por completo, sen reservas. Pobre Severin, xa sen xogo nin xoguete…! Disque a ficción de Sacher-Masoch non é outra cousa que o relato da relación que mantivo coa escritora Fanny Pistor en Venecia. Nada seguro, se acaso que o termo “masoquismo” provén da impudicia vital e narrativa do seu apelido. Unha parafilia máis ou menos asumida, igual cá do seu necesario par, o “sadismo” (desenvolvida narrativamente polo seu malfadado epónimo o Marqués de Sade). A fronteira entre enfermidade mental ou perversión e alternativa de goce pactado semella unha convención cultural. Aí loce a timorata saga Cincuenta Sombras de Grey como a do libro máis vendido dos dous últimos anos.

Roman Polanski volve entregar unha película turbadora cuxa acción transcorre en tempo real. A terceira adaptación fílmica dunha obra teatral despois de Macbeth (1971), A morte e a doncela (1994) e Un deus salvaxe (2011).  E novamente o reducionismo da acción, ás veces na súa totalidade, a un único espazo; característica dunha importante parte da súa filmografía, extensa, imprescindíbel: o iate a vela de O coitelo na auga (1962), o insán apartamento de Carol –Catherine Deneuve- en Repulsión (1965), o edificio de pesadelo en O quimérico inquilino (1976) e, nin que dicir ten, o edificio Dakota en Rosemary´s baby (1968).

Un Polanski menor? A precisión microscópica do guión, a torrencial lucidez dos diálogos, a deconstrución -a través da análise da sexualidade de parella- de todas as teorías do contrato social que desde sempre rexeron a nosa cultura e a perfecta conxunción de todos e cada un dos elementos estritamente cinematográficos configuran unha obra fascinante. Un Polanski menor está sempre no cumio do cinema contemporáneo. Aquí asina unha cinta sobresaliente para entrar no club dos venerábeis  xenios nonaxenarios, como Lumet, Eastwood, Resnais, Wajda, Varda ou Marker. Para infatigábeis estudosos das tríades hegelinas, o estraño caso do incerto centenario Manuel de Oliveira, aínda en activo.

La Vénus à la fourrure.  2013. Francia-Polonia.   Dirección: Roman Polanski.  Guión: Roman Polanski.   Intépretes: Emmanuel Seigner, Mathieu Amalric.   Drama. 96 min.