X. Ricardo Losada. Un domingo dunha soleada mañá de setembro, de paseo polo fermosísimo camiño que vai da praia de Tronco á das Cunchas, atopei cun amigo que había tempo que non vía. ¿Despois das preguntas retóricas, falamos de literatura, e preguntoume por que os meus artigos eran tan humorísticos, non me parecía que a boa literatura debía ser seria? É unha pregunta que xa me fixeran moitas veces. Normalmente contesto de forma académica, e invoco a Rabelais, Voltaire, Swift, Oscar Wilde, Mark Twain como proba evidente de que a literatura humorística pode ser gran literatura. Pero esa mañá debía estar máis lúcido do normal (a camiñada prestárame) e apetecíame cambiar a resposta. Dúas horas antes tomara un café lendo o último artigo que Oliver Sacks publicara vivo, Ansia, e ocorréuseme unha resposta mellor.

     Díxenlle a aquel amigo que a primeira vez que me falaran de Oliver Sacks recomendáronme o seu libro O home que confundiu a súa muller cun sombreiro, e merqueino pensando que, con semellante título, era un libro  humorístico. Equivocábame. Sacks contaba casos neurolóxicos incribles (tanto, que chamaban á gargallada), pero moi serios que o autor tratara como neurólogo. O caso que daba título ao libro, por exemplo, falaba dun paciente seu, o doutor P., que vía caras humanas en cousas como as bocas de incendios, os parquímetros ou as prominencias dos mobles. Falaba con eles como se fosen persoas e estrañábase de que non lle contestasen. “Ao principio”, di Sacks, “todos tomaban eses estraños erros como grazas ou bromas, incluído o propio doutor P. ¿Acaso non tivera sempre un sentido do humor un pouco raro e certa tendencia a chanzas e paradoxos tipo Zen?” Un día, na consulta de Sacks, mentres se despedía, aquel paciente estendeu a man e colleu á muller pola cabeza intentando poñela, pois cría que era o seu sombreiro. Ela nin se estrañou, habituada a aqueles contratempos.

     Conteille outros moitos casos asombrosos dos libros de Sacks a aquel amigo, e díxenlle que todos os actos humanos son así, tan asombrosos que chaman á gargallada, só que non nos sorprenden porque estamos habituados a eles. É asombroso pero real (logo patoloxicamente humorístico) o que fan miles de afeccionados todos os domingos nos campos de fútbol. É asombroso pero real (logo patoloxicamente humorístico) o que fan todas as persoas que visten cada ano en función da moda. É asombroso pero real (logo patoloxicamente humorístico) que os profesores lles dean aos alumnos unha nota para valorar o traballo e o comportamento dun ano. É asombroso pero real (logo patoloxicamente humorístico) que millóns de persoas pensen que se van a París teñen que ir ao Louvre. É asombroso pero real (logo patoloxicamente humorístico) que miles de telespectadores senten todas as tardes a ver Sálvame Deluxe. É asombroso pero real (logo patoloxicamente humorístico) que cada certo tempo os suplementos culturais lles dediquen artigos de fondo dos membros supostamente máis lidos da especie a debater se a literatura de humor é gran literatura. O creamos ou non, díxenlle ao amigo, todos eses actos son tan, ou máis extravagantes, que os que conta o doutor Sacks, e o máis curioso é que teñen causas neurolóxicas parecidas. Hai uns científicos que neste momento están intentando no CERN de Xenebra descifrar a orixe do universo e reducir toda a súa complexidade a unha fórmula simple. Estou seguro, concluín, que detrás das forzas, leis e partículas elementais acabarán atopando un deus ghodón, parecido a ese tipo retranqueiro e autosuficiente que hai en todas as tabernas galegas, escarallándose de risa lendo un libro que el mesmo escribiu: A especie que6 confundía chanzas con teoremas matemáticos.