Antón Riveiro Coello. O malo é cando a historia é, na súa meirande parte, imaxinación, e as súas pautas son as do poder que corrixe o pasado coa ficción. É evidente que nos comezos de cada novela, mesmo das máis realistas, está o desexo de mudar a historia, máis que de contala. Na mesma palabra hai xa un disfrace. Tampouco é menos certo que a realidade, que sempre é plural, nunca poderá ser representada dun xeito obxectivo, e mesmo naqueles casos nos que se poida estar máis preto dunha imparcialidade fuxidía, hai que ter presente que as obras –e a novela máis- non son un discurso neutral porque os autores arrastran tras de si unha ideoloxía política e sempre están detrás coa súa cuestión moral. Esta consideración esténdese a aqueles que aínda cren que a historia é en si mesma unha ciencia obxectiva e non queren recoñecer que nin os máis disciplinados especialistas se poden desfacer do peso filosófico da súa experiencia subxectiva. Polo tanto, todo discurso é por necesidade subxectivo, aínda que no seu fondo exista unha tremenda vontade de verdade. Cousa moi distinta é cando esa subxectividade traspasa todos os límites do rigor histórico para se instalar descaradamente na mentira. Tal sería o caso da substitución dolosa levada a cabo por autores que se resisten aos feitos e vician a imaxe verdadeira da realidade. Obras postas ao servizo do poder que teñen que cumprir cunha función allea aos seus cometidos.

Os especialistas axiña se decataron de que a historia non era unha estrutura estable, sobre todo, nestes casos nos que o poder utilizaba grandes discursos para impoñer unha realidade deformada por obras científicas historiograficamente inaceptables ou novelas cunha base histórica inventada.

O poder, o ditatorial máis, sempre receou da ficción e caeu no engado de utilizar a censura para calar esas novelas capaces de dar acubillo a calquera rebeldía. Non obstante, utilizou a ficción e confundiuna a mantenta coa historia nun intento de controlar a memoria, os desexos e a fantasía, coa única finalidade de erguer a súa realidade totalitaria.

Vargas Llosa advirte nun pequeno ensaio de que a organización da memoria colectiva sempre foi unha tentación conxénita do poder e pon o exemplo curioso dos Incas, que seica cando morría o Emperador, morrían con el non só as súas mulleres e concubinas senón tamén os seus intelectuais, que aplicaban a súa sabedoría a converter a ficción en historia. Parece ser que o novo emperador chegaba ao poder cunha morea de novos sabios para facer corrixir o pasado e facer unha nova memoria oficial, asumindo el todas as fazañas e construcións do seu antecesor, como unha transferencia do seu currículo. Os Incas valéronse da literatura para construír un pasado co que inmobilizar o presente, ideal supremo de toda ditadura. De aí que o imperio Incaico sexa hoxe unha sociedade sen historia que, como di Vargas Llosa, ninguén puido reconstruír da maneira fehaciente porque ese pasado foi vestido e desvestido tan sistematicamente como unha profesional do striptease.

Nestas sociedades ditatoriais, nas que a historia vira en pura ficción e os historiadores son aduladores do poder, a verdade real desaparece e deixa no seu lugar a verdade oficial. Mais esa ocultación pode ser descuberta pola literatura, que asume papeis da historia cando trata de recuperar esa verdade que non recolle a historiografía oficial. Esa tamén é unha función da escrita: pescudar unha verdade que, sen ser nin moito menos absoluta, poida espir o disfrace desa historia relativizada e inventada institucionalmente, e afirmar así a memoria fronte ao esquecemento.