Fidel Vidal. Os traballosos e instrutivos exercicios que X. Ricardo Losada tivo que pasar co obxecto de recoller unha mostra para un coprocultivo, tráeme á memoria a historia de dous artistas con referencia ás cacas, é dicir, á merda (“como residuo da alma”), perdoando as caras dos presentes. Sabemos que se trata da primeira materia con certa consistencia e olor que o ser humano ofrece ao mundo: unha obra como consecuencia de obrar, é dicir, o facer do (de) corpo. Nesta ocasión non imos entrar nos detalles que a denominada fase anal de Freud trae consigo nin nos múltiples simbolismos que as cacas amosan (“un pasteliño para mamá”). Baste lembrar os modos de expresión para referírmonos a ir de ventre e dar coas claves, por exemplo, sobre a carga obsesiva e de control que a acompaña (“ando como un reloxo”), mesmo no uso ao falar de medo (“cagouse pola pata abaixo”) ou como insulto (“es unha merda”). O que hoxe nos interesa é o excremento humano como materia e material nas artes plásticas.

E lembreime dunha anécdota de Miró tirada do libro Conversas con Miró de Georges Raillard (Granica, Barcelona, 1978) e que, nestes días, a súa relectura resultou moi refrescante. O diálogo transcorre ao longo dunha semana en Palma de Mallorca, na que falan e percorren os diferentes obradoiros, contemplando e tocando centos de teas (“toque, toque”, dille Miró a Raillard, mentres lle leva o dedo ao longo dun trazo). Nel Miró relata como, cando as súas obras eran “un valor de bolsa!”, cousa que lle desagradaba profundamente, queimou unha serie delas. “Queimeinas por motivos plásticos e de oficio, cousa que produce un fermoso resultado; e tamén para contestar `merda´ a todos os que din que eses cadros valen unha fortuna. Eu quéimoos”.

Nun dos talleres Georges Raillard pregunta por dúas manchas escuras, espesas, que se repiten simetricamente sobre dúas follas. Son dunha materia que lle fan pensar en excrementos. “Si –responde Miró-. É merda. Eu estaba aquí pintando e tiven ganas de cagar, deixei caer o pantalón e caguei sobre os papeis de lixa novos. E despois, paf, pousei o outro cartón enriba. Deixeino e resultou esa fermosa materia. Talvez non conveña dicilo, os marchands… Para min non se trata dunha provocación como a daquel italiano que fixo eses botes de conserva coa etiqueta que puña Merda d’artista. Non: é unha fermosa materia, unha fermosa materia.”

O italiano a quen se refire non é outro que Piero Manzoni, ligado a arte conceptual, herdeiro do dadaísmo e do surrealismo, preto das vangardas e da transvangarda italiana (Paladino, Chia, Clemente) como da arte povera (Mario Merz). Foi quen de converter a terra en obra de arte. E tivo a súa influenza no body art, na arte da natureza e nas performances. Así mesmo inflou globos de cores co seu alento e estampou, como sinatura, o polgar nunha partida de ovos cocidos.

No cumio da súa crítica do mercado da arte, envasou os seus propios excrementos co título Merda d’artista. E apareceron 90 latas coa merda etiquetadas en distintos idiomas e asinadas na parte alta polo autor. O prezo de venda emparellouno ao valor da cotización do ouro. Houbo quen dixo que o contido das latas non era merda senón xeso. “Estes imbéciles de burgueses o que realmente queren é merda”(Manzoni).

“Merda d’artista. Contido neto: 30 gr. conservada ao natural e envasada en maio de 1961”. No ano 2007 a casa de poxas Sotheby’s de Londres vendeu un bote de “Artist’s Shit” de Piero Manzoni en 124 mil euros.

 Coda: “Sempre lle digo a Dupin: gustaríame morrer dicindo merda” (Joan Miró)