Galicia e os galegos na poesía castelá XCI. Tirso de Molina (I)

Tirso_de_MolinaRomán Arén. O caso de Frei Gabriel Téllez, Tirso de Molina (1548-1648), é especial polo número de obras teatrais de tema galego e porque os seus panexiristas galegos, os compañeiros de orde relixiosa, a da mercé, os padres Gumersindo Placer e Luís Vázquez Fernández, sosteñen que a súa visión de Galicia é, en xeral, positiva. Engádese a isto que debeu coñecer ben o oriente de Galicia e, aínda con intencións paródicas, o seu dominio do galego foi mellor có de todos os seus contemporáneos non galegos; así, Xosé M.ª Álvarez Blázquez inclúe un poema de Tirso na súa escolma de poesía galega. Hai acordo tamén en que foi o mercedario un dos tres mellores dramaturgos do Século de Ouro. O mesmo sostén (“o especial aprezo que Tirso de Molina tiña por Galicia”) Caramés Martínez. Son catorce as obras do frade que, directa ou indirectamente, tratan do noso país, o coñecido “ciclo galego”, que abrangue de 1610 a 1638. a máis famosa desas comedias é Mari Hernández, la gallega (1611), que interpreta moi ben o “genus locus”, aínda que se valla de certos tópicos para garantir o riso do público, é dicir, burlas sobre galegos e xudíos, aínda que as descricións de Galicia non sexan só as dos criados para a hilaridade, senón tamén doutros personaxes, pois Don Álvaro di:

Caldeira, esta es Galicia./No vive en estas tierras la malicia/de envidias y traiciones,/de lisonjas, engaños y ambiciones.

A isto responde Caldeira, “Asperilla es la tierra” e logo Don Álvaro afirma:

Es de Laroco esta empinada sierra,/yLimia este florido/valle (que es guarnición de su vestido),/por fértil estimado:/El de Laza, que yace a estotro,/ameno se avecina/el val de Monterrey, con quien confina.

Pero na obra aparece a “Cruz de Ferro” que levaba consigo a lenda que dicía que os que pasaban pedían non ter que volver a Galicia. Engádase que está tamén o tópico do puterío das galegas:

“…pues ya se yo, aunque porfías,/que son muchas gollerías/pedir doncellez gallega.

Outro tópico do que se serve Tirso é o de “antes moro que gallego” e que se dá cando Don Álvaro ve a Dominga descalza e cos zapatos ao lombo, pois esta di:

Allá cuando caminamos,/a la cinta los llevamos;/porque aunque descalza, corro/por los tojos, que dirán/que soy un gamo, o caballo.

Sinala con acerto Caramés o “allá”, pois Dominga está xa en Galicia, e o que amosa é o punto de vista do frade desde Madrid.

Un comentario en “Galicia e os galegos na poesía castelá XCI. Tirso de Molina (I)

  1. Estimado Román:
    No tenía idea de la relación tan estrecha de Tirso con Galicia. Todos mis conocimientos sobre el fraile dramaturgo se reducían a “El burlador de Sevilla” y sus diferencias con el “Don Juan Tenorio” de Zorrilla, el único que se nos permitía leer por el detalle de que don Juan era redimido por el amor de doña Inés y en “El burlador” andaba a vueltas el problema de la predestinación.
    Si he de ser sincera, y a pesar de no venir a cuento -ya que tu artículo va por otros derroteros de los que sólo me sonaba vagamente que tanto Lope como Tirso no dejan en muy buen lugar a los gallegos sin linaje, aunque sea en clave de humor- a mí el “Don Juan” que más me gustó fue el de Marañón. Me divierte el giro que le da al mito reduciéndolo a un simple adolescente o, en todo caso, a un homosexual. Para Marañón ningún hombre que se precie iría divulgando a los cuatro vientos sus escarceos amorosos.
    Gracias por vuestros artículos que me hacen revivir y ampliar mis pocos conocimientos adquiridos. Aunque estos días, entre el calor y las obras que estoy realizando en casa, poco puedo ampliar.
    Saludiña e boas noites.

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *