Que significa hoxe o platonismo?

Platón IPNLIgnacio Castro Rey. Considerándose a si mesmo “antiplatónico”, Nietzsche insiste en que os occidentais herdamos de Platón unha profunda aversión ao sensible, ás cousas que nacen, cambian e morren. E todo iso, no nome da estabilidade “inmaterial” da idea, da frialdade intelectual dos conceptos. Precisamente chámalle platonismo a esta moderna paixón nosa polas liñas rectas das comunicacións, as definicións, os conceptos, os rañaceos, a información e os estereotipos.

En canto diagnóstico desta sociedade decadente, parece difícil levar a contraria ao pensador do Eterno retorno. O que é máis dubidoso é que Nietzsche sexa xusto con Platón, é dicir, que se poida culpar a “Teoría das ideas” da paixón occidental pola elevación e a seguridade do xeométrico. Fixémonos nalgúns matices. Primeiro, en ningún momento Platón di que no mito da caverna os reflexos de fondo sexan só un espellismo, unha mentira da que debemos facilmente desprendernos. Ao contrario, temos razóns para pensar que segundo Platón partimos sempre dunha caverna de prexuízos, penumbra, medias tintas e inercia. A caverna é necesaria para liberarnos cara á verdade.

De feito, que é a liberdade máis que a tarefa continua de loita contra das nosas cadeas, os obstáculos que sempre nos atopamos no camiño? As “cadeas” sonnos necesarias como a gravidade e a resistencia do aire para o voo das aves. Mesmo cando somos demasiado libres buscamos retos e zonas de resistencia que nos permitan adestrar o músculo da liberdade.

Do mesmo modo, en Platón a “falsidade” das cousas é necesaria coma ocasión, “banzo” (hipothesis) para elevarse á verdade da idea. Non poderíamos gabear se non tiveramos que saír dunha cova. O sensible é necesario, pois, como punto de partida, un chan dende o cal elevarse á verdade intelixíbel.

platocc81n-atemporal1Despois, todo o tema da beleza, fundamental en Platón, o amor (eros) aos corpos humanos e o amor á beleza das cousas, significa outra reivindicación do lugar crucial do sensible. A beleza é ver nun corpo singular o brillo universal da idea. Este cabalo é belo cando el resplandece coa idea dentro. O mesmo unha folla de árbre ou unha pedra.

Finalmente, a liña de pensamento que herdamos de Platón (Aristóteles, San Agustín, Leibniz, Simone Weil ou María Zambrano… talvez o mesmo Unamuno) para nada implica un desprezo do sensible. Polo contrario, podemos entender a todos estes pensadores, e o caso de Leibniz é rotundo, coma seguidores dun “platonismo dos múltiple” (Badiou), unha vontade de pór no devir das cousas a potencia universal da idea. A única forma que temos de atopar estabilidade neste mundo cambiante é ser “platónicos”, encontrando (dirían os estoicos) a cifra que se agocha en cada accidente, tras cada avatar.

Outra cousa é que despois Occidente desbaldise esta sabedoría, pondo en pé unha aversión ao chan sensible que é á vez unha aversión á intelixencia que teñen en común os homes. Disto non habería que culpar a Platón, senón a unha cultura que o ignora e despreza.

3 comentarios en “Que significa hoxe o platonismo?

  1. La culpable de que me haya metido en estos berenjenales es, precisamente, Magdalena. Conocí Café Barbantia -el blog en el que leí tu artículo- gracias a ella, comentadora oficial de esta tertulia filosófica. Lo que ocurre es que -por razones familiares- dejó de escribir durante una temporada; y bien que notamos su falta. Por suerte, han vuelto las aguas a su cauce.
    En realidad fue Ricardo Losada el que hizo la sugerencia de tu lectura.
    Gracias por la bonita e inmerecida respuesta.

  2. Estimado Ignacio:
    Libertad… Siempre le tuve respeto al contenido de ese vocablo. Lo cómodo es hacer lo que te ordenan, seguir a pies juntillas las normas impuestas. Libertad, por el contrario, implica rebelión, en muchos casos. La libertad te obliga a discernir, a encontrarte con tu yo más profundo, para poder esquivar los obstáculos que necesariamente vas a encontrar.
    No sólo cuenta la naturaleza divina, también la humana tiene su función. El idealismo necesita hundir sus raíces en la tierra, como muy bien dices.
    Y claro que tenemos que buscar lo esencial, lo verdadero, tomando como punto de partida esa caverna.
    Tu mención a Unamuno me ha hecho recordar su novela “San Manuel Bueno, mártir”, en la que el personaje del párroco refleja muy bien la lucha interior de Unamuno. Esa batalla de vivir como creyente sin serlo. Esa lucha entre razón y fe, aceptando como única verdad el amor. ¿Es que acaso la paradoja en la que vive don Manuel no es la misma de Unamuno? Estoy convencida de que don Miguel también buscaba la belleza, la verdad, a Dios, desde ese sentimiento trágico de la vida. Con una fe sencilla, más que razonada.
    Ah, no podemos discernir la bondad de algo si no conocemos su opuesto.
    Sobre “el platonismo de lo múltiple”, lo único que puedo sacar en conclusión, es que las matemáticas mandan.
    Doy las gracias a Ricardo Losada por sugerirle a Magdalena que leyese tu artículo.
    Espero no olvidarme de “cliquear” en el lugar adecuado y mi comentario deslavazado
    -como todo lo mío- salga a su debido tiempo. Lo que más me entristece es mi desconocimiento filosófico. Y, encima, en gallego…
    Parodiando al poeta: “¡Quién supiera escribir…”
    Boas noites.

    1. Estimada, Carme. Muchas gracias por tu generosos comentario. Tiene casi mas jugo que mi modesta aportación al debate en torno a Platón… y en torno a nuestra tendencia a flotar en una elevación de la que el autor de tantos Diálogos no tiene la culpa. No conozco los comentarios de Losada y Magdalena. ¿Dónde los encuentro? Gracias, de verdad. Y no te preocupes ni te dejes impresionar por la supuesta “competencia filosófica”. Con frecuencia es solo una pose. Vale mucho más tu sentido común, tu cultura literaria y sensorial. Abrazos.

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *