Fidel Vidal. Hai uns anos recibín un agasallo fermoso e sorprendente que hoxe, por estrañas circunstancias,  acudiu á miña memoria: o libro de Emilio Araúxo Andades á xunta? (Con Isolina Pumar en Chaiviou e no Poulón), edición non venal, 2010. Unha fotografía a cor e unha cordial dedicatoria completan o inesperado e formidable galano. No retrato, a modo de postal, aparece Manuel Garrido Silva, artesán de caretas, amosando unha de cigarrón con mitra decorada por un ergueito cabalo en branco e vermello sobre un prado verde. Na parte posterior Emilio explica as razóns de tal envío, que non vou dicir, agás a honra e deferencia de me considerar un máis da “nosa aldea”.

Non é un paradoxo o feito que no declive da vida sexa máis fácil camiñar costa arriba que costa abaixo. Nesa idade, baixar unha ladeira é perigoso, córrese o risco de dar cos fociños no chan. Costa arriba, con maior esforzo, lévase mais doado axudándonos dun caxato: empezamos ó fondo/ que vén a cabeza de as costas para riba/ vaise millor ca de fuciños (p. 6). Laiarse alivia. É bo dar as queixas dos achaques da vellez, non tanto polos anos acumulados –que tamén- senón por se tratar dun corpo traballado, excesivamente traballado: non aguanto as pernas (p. 30). E os lamentos: teño moito mal/ se non me cede algo son perdida/ ai Señor/ nos cadrís/ e agora na columna (p. 33)

Cada imaxe é un poema en si. Son fotos de alto contraste en branco e negro nas que se debuxan siluetas que marcan e definen cada sombra e cada personaxe, nun sinxelo xogo en combinación coa escrita en verso. Estamos a percorrer, páxina a páxina e da man da palabra, os eidos da denominada poesía visual. Se o Emilio escolle cada sílaba e cada palabra liña a liña, fai o mesmo pero sen dúbida con maior tenrura, coas fotos de Isolina: non hai con qué/ con qué masticare (p. 37).

Isolina, incluso descansando, xamais vai soa. Vese acompañada do burro, da cadela, da cesta, do caldeiro, da vara, dos castiñeiros. As castañas no mandil, do mandil ao caldeiro e de aquí á saqueta. Sen esquecer as pegadas dos que non saen nos retratos, coma os porcos bravos e as súas crías: eiquí andivo o porco bravo/ non ves fozado? (p. 6). Ou os cans cos seus excrementos como humanos: algún can cagou eiquí/ é parece de xente (p. 33). Estamos diante de instantáneas que, a cada plana, séguelle outra máis espléndida e ateigada de emoción e de agarimo. Un paseo duro e amoroso. O desacougo e o gozo en cada folla. Isolina dobrando o espiñazo, apañando castañas, apartando ourizos; e co burro á par ou por diante turrando del ou recibindo axuda: agora espera que me vou agarrar ó rabo do burro (p. 44)

Sentada, coa cabeza entre as mans, apesarada, cavilando nos malos tempos de hoxe: teño un remoento na cabeza/ ata parece que me levantan as tapas dos sesos (p. 55) Isolina repousando: o que ben ata desata/ só (p. 81). Unha escrita que acompaña sen competir coa imaxe. O burro pasa das castañas –hai que atar o burro curto/ que ó cabo non busca as castañas (p. 65)-, mais colabora no carrexo, polo que tamén el vai recibir unha ración merecida: acenderemos o lume/ xa teño calafríos (p.97). Naturalmente, andamos á xunta: comemos e/ despois imos o curral/ hai que lle dar as castañas ó burro (p. 100).