Agustín Agra. Pouco antes de eu cumprir 12 anos, e ante o incipiente interese que amosaba polas aves, meu avó apareceu pola casa cun agasallo inesperado: unha gaiola, que mercara nun dos postos que os días de feira se establecían na rúa do Curro, cun xílgaro no interior. Porén, a meirande sorpresa foi a de descubrir que o paxaro portaba arredor dunha pata un anel metálico no que aparecía inscrito un código numérico e o enderezo dun zoolóxico da illa de Jersey.
No meu recordo de neno, aquel xílgaro nunca cantou. Descoñezo canto tempo tardou en perecer encerrado no seu cárcere, mais non debeu ser moito. O que si sei é que, tras a súa morte, decidín enviar o anel ao lugar onde alguén llo colocara co propósito de obter información acerca do ciclo migratorio da especie. Para tal fin, redactar a misiva, recorrín á axuda dun meu tío profesor de inglés. Días ou semanas despois, recibín resposta. Na liña final daquela carta aparecía unha pregunta que inquiría acerca da causa da morte do xílgaro e unha sinatura: Gerald Durrell.
Afamado naturalista
Eu, naquela altura, non sabía quen era Durrell. Descoñecía que, ademais de fundar e dirixir o zoo de Jersey, era tamén un afamado naturalista, presentador de televisión e escritor. Entre outro feixe de libros nos que daba conta das súas peripecias mundo adiante na busca de exemplares para os máis importantes zoolóxicos do planeta, escribira unha obra paradigmática na que relata a súa infancia na illa grega de Corfú: A miña familia e outros animais.
Así, con apenas unha ducia de anos ás costas, atopeime de súpeto ante unha difícil tesitura moral. Unha das opcións era dicir a verdade; mais esta, como tantas veces, amosaba un grande inconveniente: o da vergoña que me producía confesar un costume bárbaro, o de engaiolar un paxaro coa contraditoria desculpa do amor pola natureza e o gozo que proporciona escoitar o canto dun animal condenado a cadea perpetua. A outra era mentir; contar, por exemplo, que o coitado do xílgaro, antes de ser espetado na espiña dun estripeiro, caera nas poutas dun dos nosos máis fermosos visitantes estivais: o picanzo vermello.
Última carta
Á volta de correo chegoume a segunda e última das cartas de Durrell. Nela, alén dunha inmerecida felicitación polo meu excelente inglés, agradecíame a información e encomiábame a seguir afondando no mundo da ornitoloxía, fonte inacabable de praceres. Dende aquel breve cruzamento de cartas pasou ben tempo.
Hai uns anos a casa familiar ardeu. A mor parte do que se queimou non tiña máis valor ca o dos recordos que nos unen co pasado. Entre aqueles obxectos tamén se contaban varios centos de libros; ese día, ademais de media ducia de obras de Gerald Durrell, o lume levou canda si a correspondencia que, coma un pequeno tesouro, gardaba celosamente entre as páxinas dunha edición de A miña familia e outros animais. Mais o que si sobreviviu, tanto ao tempo como ás lapas, é esa incómoda sensación de rubor que me ataca cando, aínda hoxe, ben andado o século XXI, escoito un trilo coñecido e descubro pendurada nalgunha fiestra ou nun balcón a continuidade desa infanda tradición que, hai xa tantos anos, ocasionara a miña mentira.