Román Arén. A visita do presidente da RAG, Alonso Montero, a un acto literario en Boiro, na Galea, trouxo consigo non só a oratoria académica, o xantar entre amigos e agasallos de libros. A min tocoume Pardo de Andrade, o autor dos Rogos dun galego contra a Inquisición, folleto de 1813, que xa coñecera unha edición de Maure na popular colección O Moucho da editorial Castrelos e que agora ve lume de novo, en facsímile e en edición de Henrique Monteagudo. Foi o primeiro éxito do galego escrito ata a chegada do Catecismo do labrego de Lamas, pois coñeceu cando menos cinco edicións no ano da súa publicación, e non só en Galiza, senón tamén en Cádiz, a cidade das Cortes na Francesada, e en Madrid. Nas seguintes décadas volve a ser reeditada.

Un libelo liberal para liberar, un panfleto escrito por un crego contra a opresión da Inquisición. Un berro a prol da liberdade:

“Miña Virxe, vós que sodes / madre de consolación, / librádenos dos nubeiros / da maldita Inquisición. / Da Inquisición, que de medo, / de espías e de visións / encheu a terra, e de loito / cubriu a casa de Dios.”

Está agromando unha nova Galicia, unha nova España, un mundo novo. O noso país produciu na francesada, na Guerra de Independencia e dende finais do XVIII varias figuras sorprendentes, únicas, case sempre no bando liberal: Manuel Acuña Malvar, Antonio Benito Fandiño, José de Urcullu e o verdadeiro “príncipe dos xornalistas galegos”, Manuel Pardo de Andrade (1860-1832), tan odiado polo clero absolutista non só de Galiza. Cultivou o galego xa dende 1797, mais tamén ben famoso como León de Parma no xornalismo español e que mesmo, na súa estadía en Italia, escribiu óperas en italiano. Un home que por orixe social, señor de Xaz, debería ser un absolutista, pero que foi un firme esteo do constitucionalismo liberal no Diario de Madrid, de ampla cultura que falaba latín, francés e italiano, director do Semanario Político, Histórico y Literario de La Coruña e que en El Ciudadano por la Constitución defende unha ideoloxía progresista. Exiliado en Londres, colabora nesa cidade en <Español Constitucional> e volve en 1820. Fuxido de novo en 1823 estivo en Londres coa muller e as fillas, logo en Bélxica e Alemaña para rematar en París en 1825, onde morreu de cólera en 1832. Foron varios os exiliados galegos de sona en Francia, como é o caso de Bazán de Mendoza; son os “afrancesados”. Tamén o exilio liberal español foi esencia en Londres para traer consigo a novela histórica a España e as ideas románticas. Pardo de Andrade tivo a sorte de contar cunha estudosa como María Rosa Saurin de la Iglesia, que foi editando e estudando a súa obra e que colabora con Monteagudo e Alonso Montero neste volume da RAG editado en 2013, segundo centenario do folleto liberal.

Época interesantísima para Galicia a que vai de 1808 a 1823, na que agroma xa para quedar o galego, época da Guerra da Independencia moi ben estudada agora por outro académico, Barreiro Fernández.