Elisa Lobeira. Neste percorrido demorado pola obra Escritoras na Galicia do século XIX, non quero esquecer citar outra obra, importante para acceder aos textos das autoras en lingua do país: Literatura feminina e feminista da segunda metade do século XIX. Antoloxía (1996), a cargo de Pilar García Negro, Francisco Rodríguez e A. Gómez Sánchez, onde as lectoras e lectores poden acceder aos poemas galegos de Constanza Verea, Nicolasa Añón, Clara Corral, Sarah Lorenzana, Avelina Valladares, Ramona de la Peña, Filomena Dato, Francisca González Garrido, a carón de Rosalía, pero que son de máis difícil acceso, sen esquecer os textos de Esperanza Roca e Arminda Flora Serrano.

Pero nos inicios da recensión critiquei a entrada dedicada a Emilia Pardo Bazán, da autoría de Mª de los Ángeles Ayala Aracil. Non é certo que dona Emilia empezara a súa carreira literaria en 1876 e de probalo xa se encargou Miguel D’Ors, quen publicou a novela da autora escrita cando era unha adolescente. Pero o que me molestou da entrada é a ignorancia das relacións da autora de Morriña coa cultura galega, difíciles e ambiguas con respecto ao noso idioma e a Rosalía, as polémicas con Murguía e Curros ou os libros que edita en Galicia. Non é propio dun repertorio publicado en Galicia. Mellor sería que a redacción da entrada se lle encargase a Marina Mayoral. Ou a José Manuel González Herrán, ou a Cristina Patiñó Eirén.

Kirsty J. Hooper é a responsable das entradas de Sarah Escarpizo, Francisca Sarasate e Sofía Casanova. Pouco que dicir, están feitas sen solvencia, pero no caso da primeira non estaría de máis anotar que tamén escribiu poesía en galego, como ben o fixo Carballo Calero, pois é un dato de interese nun catálogo de escritoras editado en Galicia.

Anoto agora que moitas das escritoras foráneas publicaron noutras revistas e xornais galegos:

-Aurora Lista no <Álbum Literario> (1888-1893).

-Josefa Ugarte en <La Revista Compostelana>.

-Concepción Gimeno Gil en <Gaceta de Galicia>. Existe ademais un artigo do ano 2000 de Romero Marín sobre esta autora.

E fago a suxestión doutros nomes para investigar:

-Vizcondesa de Barrantes, que colabora con outros autores galegos nunha homenaxe á Purísima, San Xoán e Santiago, impresa en Lugo en 1898.

-Eduarda Moreno, autora de Ramillete de azucenas (1867), Ayes del alma (1875) e Oda a la Virgen (1878).

-Avelina Pérez de Font.

-María Antonia Josefa Serrano.

Por último, Carolina Soto non será a sevillana Carolina Soto y Corro (1860)?