Román Arén. É ben sabido que a visión tópica e negativa de Galicia e os galegos domina a literatura española do século XVII, con excepción da súa nobreza, dado o poder que esta tiña na corte e a limpeza de sangue que se atribuía ás liñaxes norteñas por non seres terras de mouros. A visión negativa ten o seu principal representante en Luis de Góngora, pero está presente en Quevedo e Cervantes, en Calderón e en Vélez de Guevara, por citar algúns autores. E tamén en Lope de Vega, que na súa poesía alude dúas veces a Galicia, falando da infidelidade das “eguas galizianas” e no poema “Que en este tiempo muchos saben griego sin haberlo estudiado”, no que o galego é a máis baixa das linguas. Pero é no teatro onde máis abundan as referencias a Galicia e os galegos, pero non sempre en negativo, pois ás veces é o “locus amoenus” preciso para as comedias. Tamén o tema do patrón Santiago e o das peregrinacións están moi presentes nunhas dez comedias, e nestes casos sen aludir ás burlas contra os galegos.

Xesús Caramés selecciona algúns fragmentos sobre Galicia, tomados de Hermosura de Angélica (1602):

La ribera del Miño deleitoso,/que los peñascos de Galicia lava;/a quien sigue El Padrón, que de precioso/cuerpo del español Patrón se alaba,/y a donde muere Apolo, el fin que cierra/el paso al mar, haciendo fin la tierra.

Outro fragmento procede de Don Juan de Castro (1605):

Fértiles y hermosos campos/de lo mejor que en Galicia/baña el noble mar de España,/solar de mi casa antigua,/honor de Castros y Andradas…

A comedia, de personaxes galegos nobres, cita Monforte, Sarria, o viño de Ribadavia, os magostos, os nabos…

De novo aparece Galicia en Más valéis, Antona, que la corte toda, escrita arredor de 1622, comedia que lle é atribuída a Lope con bastantes posibilidades de selo:

Con poco mar, no está lejos;/por allí caen Ferrol, Pontevedra y Ribadeo,/La Coruña y Compostela,/donde yace el santo Cuerpo.

Pero non todo é idilio en Lope, e non faltan as citas de burlas:

Tuvo (Leonora) dos tías que fueron,/brujas, pero ha muchos años,/y tuvo un sobrino tuerto;/el primero que sembró/nabos en Galicia.

Pero Lope gaba a nobreza galega, sobre todo o Conde de Lemos (“el nuevo Cid hispano”), pero despreza o pobo:

Gallegos. Gente non sancta./Esto el vulgo, que los nobles/es de lo mejor de España./Para noble nacimiento/hay en España tres partes/Galicia, Vizcaya, Asturias;/o ya Montañas se llamen.

Lope fora secretario de don Juan de Castro, que pertencía á liñaxe do Conde de Lemos. Non faltan en Lope os tópicos da infidelidade galega, da “couce” galega (de aí o das eguas galicianas) e outras ideas comúns na España da época:

Porque han de ser los criados/-salvo en todo los gallegos-/obedientes, como ciegos,/y, como mudos, callados.