Gonzalo Trasbach. Ergueuse gris o ceo. Entrelazábanse as nubes formando un manto uniforme por entre o cal se filtraban os raios dun sol un tanto preguiceiro. Pregúntase que fai alí plantado no medio do campo de Rebelar. Lémbrase dos mediodías dourados e as brisas brancas das primaveras infantís. Agora o ambiente parécelle cansado, melancólico. Como se o pasado e o presente non quixesen espertar nunca e todo quedase a medio camiño. Todo lle sona curioso. Cando era rapaz, pola vella estrada do lado, a única vía que entón había entre Boiro, O Bodión e Abanqueiro e que fendía en dous cachos a finca que arrodeaba as casas dos Banda do río (así lles chamaban), o paso da xente era case continuo, mesmo un pouco ruidoso: bicicletas, carros, animais, persoas e algunhas motocicletas e camións. Mais agora todo está calado. O río, o que un día de moita chuvia desbordou e, á volta da escola, se levou para sempre a Luciano, un compañeiro de Brión, case nin alenta. Volveu preguntarse que facía alí. Mirando para aquelas casas que noutros tempos eran a envexa de case todos. Pero replicouse, que mellor sitio para deterse e, sen deixar de ollar, pensar, fabular, fantasiar ou imaxinar? É un lugar non moi lonxe do mar, nin da humilde casa dos seus pais, e por onde pasaba un día si e outro tamén cando era un neno, pero tamén cando foi mozo e mesmo xa home.

Fronte as dúas casas de vello aire señorial, arestora medio desvencelladas, case sen vida, só ve a estampa dun mundo que esmoreceu lenta, caladamente. Aí onde había unha horta ben traballada, con arbores froiteiras, unha eira, dous hórreos, cheos de gran, cortes, alboios, cortellos e adegas, agora hai abandono, esquecemento: a maleza domina. A retirada dos homes e mulleres deixoulles o campo libre. Aquí xa non hai actividade. Nin o murmurio do río rompe o silencio da mañá, agás o rosmar dalgún coche ao pasar. No medio do sosego que reina no lugar, onde é posible escoitar o falar da mirada da vella que está camiñando ao seu carón, interrógase: cando levantarían estas dúas casas de labregos potentes? Nese intre, unha bandada de pombas sobrevoaba por enriba da súa cabeza. Onde irán?

Fitou outra vez as dúas descascadas edificacións, deixadas das mans dos seus propietarios, pero aínda en pé. Pensou que cando era adolescente o mar e o campo eran as actividades principais do concello. Pero agora vivimos nun dos municipios máis industrializados da comarca. Pechou o seu monólogo interior cun rotundo: o conto cambiou de carallo! Pero deseguido viuse envolto nun halo de fonda melancolía. E lembrou uns versos de Rimbaud que tamén gustaba de recitar Corto Maltés: <En los atardeceres azules de verano iré por los senderos, picoteando por el trigo, a pisar la hierba menuda: soñador, sentiré su frescura bajo mis pies. Dejaré que el viento bañe mi cabeza desnuda>.

Ninguén foi quen de dicirlle a idade das casas. Faláronlle de que terían máis de 250 anos. Tamén lle contaron algo difuso sobre as familias propietarias destas e outras casas poderosas da vila, pois era un dos núcleos importantes da contorna. Non se chama por este motivo Cimadevila a parte de arriba de Boiro? Lembrase dos últimos donos e dos seus fillos, dous dos cales están vivos. A filla, coa que falou hai uns días, habita a casa máis grande, atrancada e protexida por un portalón de madeira, algo espalancado, que cerra o paso aos foráneos. Esta familia, para a que traballaron veciños ao xornal, é dona doutra boa casa. Aínda que arruinada, atopase á entrada da costa de Vista Alegre, diante dunha finca amurallada, onde había viñedos estendidos en bancais, que coroaba un enorme pombal e que, a día de hoxe, segue en pé.

Os patios (o primeiro estaba cuberto cun alto emparrado) están ateigados de herbas. Noutro tempo foron espazos de xogo, traballo e lecer, de risas, abrazos e choros… Nesa eira, sepultada baixo as silvas, houbo palleiros e moeuse millo e trigo. Amoreáronse espigas e outros froitos do campo. Nestes alboios e cortes baleiras e maltreitas houbo patacas, viño, herba, palla, batume, animais, gando (vacas leiteiras), carros e mesmo tractor. Logo dunha pausa, fitou os dous hórreos. Arrodeados da maleza que esmagou unha horta antano moi produtiva, segue ergueito o de pedra. Aínda mira coa súa dura indiferenza de granito. Ao lado, o de madeira parece un vello co espiñazo tronzado, a piques de estamparse contra o chan.

As casas e a finca que as circunda aparecen nas magníficas fotos de Carmela Queijeiro, unhas imaxes que nos traen ao máis vivo presente o tremor do que foi, e nas que latexa o que xa non é:  unha fortaleza esnaquizada, un mundo agrario que fica soterrado baixo a maleza.