Alberto Piñeiro. A medida que nos internabamos na escuridade foise facendo máis patente o berro dos guácharos, ata que se transformou nun ruído enxordecedor que impedía escoitar as explicacións da experta:

-Parece que hoxe están algo alterados –comentou para a miña preocupación, no suposto de que estivese preocupado, que non era o caso.

Por un intre imaxinei a escena de 10.000 paxaros cegos sobrevoando a miña testa no interior dunha cova a cada paso máis estreita na procura dunha saída cada vez máis lonxana, e as imaxes máis dramáticas da película The Birds de Alfred Hitchcock antollábanseme peccata minuta.

-Teño entendido que as lámpadas acesas perturban a tranquilidade das aves –díxenlle á guía.

-Podemos probar a camiñar collidos da man, un detrás de outro, coa lámpada apagada. Eu irei diante –predispúxose a experta.

-Outra opción sería regresar –considerei-. Para os que queiran, digo, que por min podemos seguir.

-Xa estamos a piques de chegar ao límite que alcanzou Humboldt na súa expedición. Apenas faltan uns metros –anunciou ela.

-Daquela continuemos, non hai tempo que perder –concluín.

Ao chegar a aquel punto acaroámonos todos, polo que as palabras da guía se escoitaban máis nidias:

-A partir deste lugar, que é o último sitio onde toca o último raio de sol, Alejandro de Humboldt decidiu non continuar a exploración, respectando que os indíxenas consideraban que o que había máis alá era terreo sagrado. Pero nós imos seguir aínda uns centos de metros.

-Así, así,…  –Pensei-, carguémonos a milenaria metafísica indíxena…

Para os que aínda non se deron conta, cómpre aclarar que introduzo estes trazos de personalidade amedrentada no outro eu para facer máis ameno o relato, non por delatar a psique do protagonista pois, a dicir verdade, a aventura nas galerías da Cova do Guácharo non resultou para el máis terrorífica ca unha rolda de prensa do presidente do goberno anunciando que a recuperación económica xa está aquí, poño por caso…Dito doutro xeito, e ese xeito expresado en termos aristotélicos, concretamente no vertido nun lonxano parágrafo da Poética, digamos que considero o pracer o grande fin da literatura, e que hiperbolizar nos aproxima máis ao abraio, e “o abraiante é grato, e proba disto é que todos, cando narran, esaxeran pensando agradar”. Feita esta coido que necesaria prolepse destinada aos posibles detractores das miñas pequenas hipérboles, continúo a narración.

O que nada ten de inventiva é que me sentía afortunado de camiñar o mesmo chan escuro e esvaradizo que douscentos catorce anos antes pisara Humboldt. Pero cando a guía mencionou que a cantidade de guácharos non minguara na cova dende había décadas a pesar das constantes expedicións turísticas, entón fóiseme o pensamento ás bubelas que de neno abundaban en Galicia e que agora apenas son visibles; e ás andoriñas que irrompían a milleiros cada primavera e que acoden en moito menor número; e o mesmo se pode dicir dos estorniños, os lagarteiros, os mouchos, as perdices, as rulas e un sen fin de animais que revivían as estacións e enfeitizaban os días. E valorei aínda máis que naquela gorxa de dragón, naquela gruta ao corazón da montaña, naquelas paredes engalanadas con fósiles do xurásico, naquel escuro ecosistema no que as ratas procuran as sementes que os guácharos deixan caer dende os niños e as serpes cazan as ratas que se alimentan no chan, habitasen aínda milleiros de exemplares dunha ave excepcional, capaz de percorrer máis de cen kilómetros nunha soa noite na procura de froitas e sementes grasosas, sen velenos que maten as plantas do seu sustento, sen viraventos que os tornen, sen espantallos, sen cotos de caza, sen máis molestias que as das lámpadas dos guías e as dos flashes dos turistas despistados ou ignorantes.