Gonzalo Trasbach. Hypoxia, o disco da cantautora Kathryn Williams, levoume ata o curruncho do andel onde durmían os poemas de Sylvia Plath (Boston, 1932-Londres, 1963). Invitada a compor cinco cancións inspiradas na obra da escritora e poeta estadounidense, Williams caeu rendida diante do fonda tristeza que atopou en La campana de cristal, a única novela da norteamericana editada antes da súa morte, que ocorreu o 11 de febreiro de 1963, un ano despois do de Marilyn Monroe, cando contaba 31. Aquela xeada madrugada londiniense, Sylvia Plath puxo fin a súa vida inhalando monóxido de carbón, un feito que levou á Williams a titular o seu álbum con ese termo, que, en medicina, significa privar de osíxeno a un corpo.

Non lin a citada novela, que publicou baixo o pseudónimo de Victoria Lucas. Mais, no tocante á produción poética, sabemos que a inmortalidade pagouna coa súa vida. E isto é o que nos parece fundamental. E non, dende logo, o debate de se padecía ou non bipolaridade, unha doenza que hoxe en día se pode remendar con relativa facilidade. Tampouco semella esencial discutir se tal enfermidade xogou ou non un papel determinante no seu proceso creativo. Pois, ao fin e ao cabo, nosoutros, que nos estremecemos coa intensidade e a frescura dos seus poemas, non percibimos algo “enfermizo” neles.

“Morir/Es un arte, como todo lo demás./Yo lo hago excepcionalmente bien./Tan bien, que parece el infierno./Tan bien, que parece real./Presumo que cabría hablar de vocación…”. ¿Que síntomas hai aquí do “enfermizo”? Aquí non hai queixa. Ninguén choromica aquí. Non hai nin un lamento. Nestes versos só reloce unha ferocidade poética case inigualábel. Este pequeno botón é unha boa mostra do implacable e duro brillo dunha obra que, segundo parece, se coñece menos que a súa vida. Pois é sobre a súa biografía onde naceu o feitizo que trala súa morte, logo da publicación de case toda a súa creación poética, sobre todo logo do impacto perturbador que produciu a aparición de Ariel (1965), causou en certos ámbitos sociais. Mais a fascinación que xeran poemas coma Daddy, Lady Lazarus, Death and Co ou Lorilei e tamén Tres mulleres, por exemplo, é tan poderosa, son versos tan honestos, tan arriscados, e custaron tan alto prezo, que, de ningún xeito, podemos deixar que fiquen soterrados baixo a costra da lenda e a mitomanía.

Dona dunha rara intensidade e orixinalidade na resposta crispada, áspera e rabiosa, que ás veces irrita pola súa orgullosa nudez, Plath sabe que nas súas entrañas vive un demo de unllas moi afiadas: “En todo cisne hay una serpiente”. E volve falar do verme que a morde no seu peito cando nomea o seu fillo: “No quiero que sea excepcional./La excepción atrae al demonio./La excepción asciende la colina de la aflicción”. Noutro verso espétanos: “Madre de la otredad./Cómeme”. E en Lorelei suplica desesperada: “Piedra, piedra, llévame al fondo”. E tamén: “Bajo esta luz, la sangre es negra. Dime mi nombre” ou “Dame de comer las bayas de la oscuridad”. No fondo destes e doutros versos alenta, na nosa opinión, unha única obsesión: a da fragmentación e o arbitrario mecanismo da carne dos corpos, todo o que se pode rachar e despois remendar cunha asombrosa calma e habelencia.Talvez un dos seus máis redondos logros radica na esgazadura persoal, tan feminina e contemporáneo, que grava nos seus versos, na súa poesía, <de deslumbrante finura y control que solo una necesidad irresistible pudo haberla ocasionado>, argumenta un George Steiner que foi o seu amigo e dixo que tiña un sorriso de covergirl.

Esta franqueza moderna que amosa Sylvia Plath con respecto ás súas feridas e conflitos inherentes a súa constitución psico-fisiolóxica é tan nodal e vital na súa obra poética como así mesmo o é na doutras mulleres da súa época, que entón comezaron a expresarse como nunca antes o fixeran. Mirade se non este verso de Mujer sin hijos: “El vientre/Agita sus semillas, la luna/Se desprende del árbol sin tener a donde ir”.

Antes de La campana de cristal, tiña publicado El coloso y otros poemas (1960). Despois de que  Ariel vise a luz, labor do que se encargou Ted Hughes (así como tamén de case todo o que se publicou dela), foi cando se descubriu que a bela moza norteamericana nos tiña legado unha herdanza magnífica, un tesouro coroado con pezas bañadas pola morte, a desilusión, a maternidade e a busca da identidade. Pero á vez tratábase dunha compilación poética vibrante, forte, poderosa, fascinante, ateigada dunha  coraxe para converter as miserias de dentro e o máis puro do seu corazón nun monumento. Antes de executar a escena final da súa existencia, xa vivira outra (ou talvez máis?) tentativa de suicidio o 24 de agosto do 1953, polo que recibiu tratamento con electroshocks, o cal aínda lle aumentou máis o seu desasosego.

En Europa comezou a longa fase terminal da súa perturbadora traxectoria. Coñece e casa co home da súa vida, Ted Hughes, tamén poeta, e dende aí en diante empezou a labrar o seu tráxico desenlace. Eran poetas distintos. El tivo éxito en vida. Ela viviu na sombra, escribindo versos sobre a morte, o corpo enfermo e a resurrección do espírito, o microcosmos da ansiedade e angustias cotiás (as tiranías do sangue, os espasmos nerviosos, o lado repulsivo do sexo…), dentro dun universo frío e hostil. Coma case sempre, ao final só hai desamparo e as ruínas das vidas esnaquizadas.