X. Ricardo Losada. Gústanme as citas, sempre que sexan certeiras e apropiadas, e non entendo por que a moita xente lle parecen un exhibicionismo culturalista. Hai pouco un ex ministro de Cultura comentaba nunha entrevista que os asesores recomendáronlle evitar as citas nos discursos porque daría a impresión de que se cría superior intelectualmente. Non aceptou o consello, e comprobou que os asesores tiñan razón. A xente prefire discursos baleiros e tópicos que non lles disparen os complexos de inferioridade. É triste. As citas son fermosas e útiles, como me demostrou un ex alumno, intelixente pero vago, que tiña o ano pasado. Pasei a ESO e o Bacharelato intentando convencelo sen éxito de que o traballo metódico é imprescindible para a intelixencia, e este Nadal mandoume unha felicitación cunha cita de Cioran, un filósofo que lles recomendo aos alumnos diferentes: “O patrimonio que máis nos pertence: as horas en que non fixemos nada… Son elas as que nos forman, as que nos individualizan, as que nos volven desemellantes”. Por moi intelixente que fose aquel rapaz, nunca conseguiría vingarse de min con tanta brillantez e crueldade como con esa cita. Seis anos de relación académica resumidos en dúas liñas, e nin sequera tivo que inventalas.

     A min pásame o contrario. Cada vez que escoito a alguén facer unha cita, tómoo como un acto de humildade. Se alguén di Como dixo Borges, poño por caso, deduzo que non quere perder o tempo buscando unha forma de dicir algo que xa alguén dixo de maneira insuperable. É o que me gustaría terlle dito a un tipo que me abordou tras unha charla sobre Faustino Rey Romero en Tomiño, pero como crin que me ía felicitar e me soltou esta perla: Vese que vas moito de putas, non souben como reaccionar. A que veu iso?, preguntoume a muller con suspicacia mentres o tipo se escapulía. Sabía que me ía custar explicarllo, pero intenteino: “Casa de citas é unha sección da revista Claves na que un intelectual escolle citas dun escritor que lle gusta. Supoño que o tipo será lector desa revista e como eu fixen moitas citas na charla, e a el deben gustarlle a retranca e os xogos de palabras…”. A resposta da muller, que pasara a charla bocexando sen pudor, foi xenial: Pois eu dígoche o mesmo: a ver se vas menos de putas.

      Síntoo, pero aínda así, nunca renunciarei ás citas. Ler unha boa cita é como mirar con outros ollos unha paisaxe habitual, se é clara e saudable como as de Montaigne (“Ninguén está libre de dicir estupideces, o malo é dicilas con énfase”), ou como vivir nun fértil caldo de cultivo mental se é críptica e dolorosa como as de Nietzsche. Poreivos un exemplo. Esta última Semana Santa estiven en Rianxo, onde vivo habitualmente, á marxe das celebracións relixiosas, pero vivina con máis intensidade espiritual que se fose ao Vaticano ou a Sevilla. E todo por esta frase do físico teórico italiano Carlo Rovelli: “Para unha hipotética vista extremadamente aguda que o vise todo non habería tempo que discorre, e o universo sería un bloque de pasado, presente e futuro. Pero nós, seres conscientes, habitamos o tempo porque só vemos unha pálida imaxe do mundo”. Saber que o tempo é froito das nosas limitacións deume unha paz interior e unha sensación de comuñón co resto do universo que non tivera nunca, e que de inmediato pensei en compartir coa muller. Pero non podía. Aquel día en Tomiño púxose tan pesada, que lle prometín non ir nunca máis de putas.