X. Ricardo Losada. Sempre me pareceu tan ridículo crerse bo escritor por ter moitos lectores como por ter poucos. Pero quixera traer hoxe aquí unha pequena reflexión sobre este último caso, o deses autores crípticos e ao alcance de moi poucos, e facer unha proposta. Ao fin e ao cabo, os primeiros adoitan ter a elegancia da claridade e o risco de ofrecérense espidos, sen coartadas estilísticas ou vangardistas. Os segundos, porén, distáncianse do lector común con coartadas que sempre deixan no aire (mesmo a lectores moi intelixentes e formados) a sospeita dunha fraude, unha covardía ou unha busca patolóxica de orixinalidade. Penso agora nun novelista como Joyce, nun filósofo como Heiddeger, nun ensaísta como Sánchez Ferlosio ou nun poeta como Manuel Antonio, extraordinarios escritores, pero difíciles de ler mesmo para lectores de nivel medio-alto.

     A miña proposta sería que escribisen os libros en edición bilingüe. Nunha páxina no idioma elitista e na outra nun idioma accesible a calquera persoa, advertindo que quen só lese neste último idioma estaría perdendo interpretacións e matices necesarios para comprender completamente a obra. Se o fan científicos premios Nobel (mesmo Einstein!), con máis razón os escritores xa que a literatura é, como dicía Gil de Biedma, un medio de arte pero tamén un instrumento social de comunicación e precisión racionalizadora. Durante moitos anos a fórmula E=mc2 deixoume indiferente. Pero cando conseguín entendela lendo libros de divulgación (sabendo que non captaba nin a cuarta parte da súa significación), pareceume moi elegante, e comprendín por que algúns físicos e matemáticos consideran as súas fórmulas fermosas. Agora, cada vez que a vexo, a pesar das súas terribles consecuencias, emocióname, e o máis curioso, non como un cadro de Pollock (pura abstracción) senón como un de Cezanne (abstracción que leva a realidade ata o límite da comprensión, sen superalo).

     O outro día lin esta frase de Agustín Fernández Mallo: “La muerte es una fiesta de la objetividad”, e decidín facer un experimento. Diteilla aos alumnos e pedinlles que reflexionasen sobre ela. Sorpresa, indignación, desprezo, indiferenza, esa foi a secuencia da súa reacción. Non entendían nada. Despois deilles esta explicación, advertíndoos de que era a miña interpretación e que -eu mesmo tiña varias- podía haber outras: “Cando morremos os vermes fan un festín con nós porque, ao non saber que as cousas poden ser absolutas ou relativas, subxectivas ou obxectivas, resesas ou tenras, non se fan preguntas tipo É real a realidade? como os filósofos, comen e punto”. De seguido mandeilles ler de novo aquela frase e, como o título do tema que estabamos vendo era precisamente ese, É real a realidade?, atopárona breve e precisa. Como dixo un deles: Xa nunca me gustou a obxectividade, pero agora menos.