Fidel Vidal. Salvador Dalí, malia o seu método paranoicocrítico e os seus espaventos teatrais, non padece de síntoma ningún, porque é el, o propio Dalí, o verdadeiro síntoma (na liña do “sinthome” -“saint” “Tomás”- de Lacan, lugar onde se unen o real, o imaxinario e o simbólico). Pertence a ese grupo de persoas que son quen de se faceren cun “nome”. De pequeno Dalí quería ser Napoleón e disfrazábase de rei. No seu apoxeo creador píntase nun autorretrato como unha nena na praia levantando o mar por unha esquina. Xa maior goza posando sentado nun trono coroado. Sen ruborizarse, no insaciábel afán de conseguir o seu soño non dubida en traizoar a quen sexa: “Traizoei a miña clase, a burguesía, -confesoulle a Pauwels- para pórme ao servizo da aristocracia.”

A apoloxía das forzas máis reaccionarias, o cinismo, o poder do diñeiro, fixeron del un bufón que a sociedade tolera polo seu inofensivo e divertido descoido. Na súa obra Sobre los secretos de la pintura escribiu: “As dúas cousas máis afortunadas que lle poden acontecer a un pintor son: primeiro, ser español, e segundo, chamarse Dalí. Estas dúas cousas afortunadas sucedéronme a min.” (Ladaíña: “Contra os Homes  /  Por Min”) Dalí ofrécenos, segundo Antonio Saura, a imaxe máis patética dun artista encerrado na engrenaxe do seu propio sistema, ao que se lle permite dicir estupideces.

Foi quen de proclamar que a verdadeira revolución cultural é a restauración dos principios monárquicos (Ladaíña: “Contra a Revolución  /  Pola Tradición”). Confésase católico, apostólico e romano, e se lle preguntan onde se atopa a forza real de Europa, contestará: “Nesa indivisibilidade que se materializa nas dúas filas de columnas de Bernini, brazos abertos de Occidente, brazos de San Pedro de Roma, a cúpula do home, o Vaticano.” (Ramón Gómez de la Serna)

Dalí, que ía para icona e conseguiuno, transformouse, pola insistencia, nun encordio. Ao non poder ser o falo, porque é imposíbel ser o suposto ou presunto significante universal, termina por se converter nun síntoma, no síntoma de si mesmo e, maiormente, da súa obra. Dalí é o síntoma, o que implica presenza e repetición, e sobre todo e fundamental, unha molestia cara a súa obra. É a molestia, a mosca voante interpóndose, o estorbo que está deseguido diante de cada cadro, e que nos impide gozalo.

Talvez fose ese o seu propósito, molestar a súa propia creación, á que estou seguro que odiaba, especialmente no momento en que parecía destacar sobre o autor ou mesmo tomar vida propia. Nese aspecto Gala (“a pedra no zapato”) veu salvalo cando se encargou da produción e dos negocios, e el quedou só consigo mesmo, perturbando todo canto se movía ao seu redor. De aí que a nosa obriga estará orientada a aliviar das molestias que o síntoma causa nas obras para que estas, sen o encordio Dalí a enfastiar e anoxar, gocen dos trucos e dos esplendores que moitas delas se merecen. Como colofón apuntaremos a frase maxistral que ao parecer Dalí, na súa nada produtiva visita de Londres, puido recoller de Freud (quen nunca se recoñeceu na homenaxe á histeria nin no retrato que lle fixera) a seguinte frase: “Polo de agora trátase de buscar o consciente nos surrealistas e o inconsciente en Rafael”.