Fidel Vidal. “Hai traballadores que viven como escravos”. Esta afirmación non é dun militante político radical, nin dun sindicalista, nin dun empregado indignado polas duras condicións laborais ás que se ve sometido. Son palabras dun médico de atención primaria horrorizado polo deterioro das condiciones de vida dalgúns dos traballadores que atende. (Andreu Missé, Alterna-tivas Económicas, novembro, 2016). Se noutrora a industrialización estaba ligada a determinadas áreas xeográficas, a situación actual deu lugar ao denominado ”proletariado global” e, por mor das extensas migracións, ao “internacionalismo proletario” na propia casa (Alain Badiou). E retomar o que dicía Marx: “os traballadores non teñen patria”.

Fálase, cinicamente, da dignidade de todos os traballos cando sabemos que, agás o traballo creativo ou vocacional, o resto son indignos e desprezables no intre en que desprezan o home como ser libre, suxeitándoo dobremente na súa propia alienación. A dignidade (ou indignidade) do traballo, na nosa cultura occidental xudeocristiá, nace dun castigo. É indigno o que é impropio ou desprezable. Digno é o ‘merecedor de’, mais tanto para o premio como para o castigo. Así foi o traballo, un castigo digno do home desobediente, é dicir, indigno. E todo por unha infantil e caprichosa prohibición de Deus: por comer da árbore do coñecemento. Polo tanto, o traballo como condena é consecuencia directa dun acto de liberdade.

Xa naqueles tempos paradisíacos estaba prohibido saber. A única virtude radicaba na obediencia. Así Deus expulsou do edén onde vivían a Adán e Eva, a parella deseñada e modelada por el mesmo quen, entre outras condenas, mandoulles o seguinte recado: “Ganarás o pan coa suor do teu rostro”. Despois o Deus todopoderoso, ao non fiarse do seu grandísimo poder e, moito menos, da parella desobediente, puxo un gardián armado arredor do xardín, “un querubín que brandía flamante espada”.  Con isto completamos os símbolos básicos do poder: un amo desconfiado e un garda armado ao seu servizo.

O traballador xamais poderá entrar no paraíso. Non sabía Deus que máis adiante uns cantos descendentes da parella conseguirían o pan e todo canto tiveran ao seu alcance, non coa súa suor senón coa suor do rostro dos demais. Trátase dos novos amos. “Eu, por se acaso, xa lle encarguei ao meu secretario que me vaia metendo un camelo polo ollo dunha agulla” (Chumy Chúmez). Os ricos, se lles apetece ou senten afección animalista e non queren sacrificar o pobre camelo, fabricarán as agullas ao tamaño adecuado aos seus intereses.

Traballar, nas súas raíces etimolóxicas, significa sufrir, esforzarse, preocuparse por, de onde máis tarde xorden laborar, obrar. No século XIV, do latín vulgar, tripaliari, torturar, derivado de tripalium, especie de cepo ou instrumento de tortura (tres paus cruzados que formaban o trebello ao que suxeitaban o reo). De traballar deriva o substantivo traballo (1212), que conserva na Idade Media e aínda hoxe en día o sentido etimolóxico de sufrimento e dor. Bos comezos para os nosos anhelos: sufrir, esforzarse, tortura, dor, todo iso ligado ao traballo.

Eu non quero inducirte cara ao traballo. /    Non está feito o home para traballar. / Mais polos cartos si debes andar espelido!  (Bertolt Brecht)