X. Ricardo Losada. Poucas cousas me sorprenden máis que a memoria. Leva ducias de anos comigo e non lle collo o punto. Que criterios utiliza para recordar unhas cousas e esquecer outras é para min un misterio. Por que non recordo, por exemplo, o meu primeiro día de colexio e si a primeira vez que oín a palabra callán, unha palabra que lembro con frecuencia, a pesar de que hai anos que non a utilizo nin a escoito dicir. Teño ducias de recordos dese tipo, pero un dos que máis me sorprende, e ao que lle teño un cariño especial polas escasas expectativas de vida que a lóxica lle daba, é esta especie de copla que recitabamos na cuadrilla da miña nenez: “Silencio en la sala que llega Kubala con una chavala”. É oír a palabra silencio, e recordala. É oír a palabra Kubala, e recordala. É oír a palabra chavala, e recordala. Pero non só iso. É unha expresión que volve a min con moita frecuencia sen que haxa ningunha circunstancia que o explique.
Pasoume hai pouco lendo un fermoso poema de Manuel Antonio titulado Cancións de nenos. Comeza así: “Xa non sei cantar cancións de nenos / -Cantan os nenos na eira / os seus poemas pequenos-/ Vicente do dente…/ Miñoto calzudo../ Manolo carolo…”. Pois xa non puiden lelo sen a banda sonora de “Silencio en la sala que llega Kubala con una chavala”. Tendo en conta que Manuel Antonio defendía o monolingüismo en galego, por que carallo recordaba esa parvada en castelán e non algunha das coplas galegas que cantaba miña avoa? Tendo en conta que Manuel Antonio era un poeta vangardista, por que recordaba semellante ripio e non un daqueles trabalinguas escolares que tanto me gustaban? Tendo en conta que Manuel Antonio era independentista e ansiaba unha República Galega, por que recordaba un xogador húngaro que adestrara a selección española de fútbol e non, poño por caso, un líder irmandiño?
Xa digo, non sei por que suceden cousas tan estrañas na miña mente. Nin creo que chegue a sabelo nunca. Pero ás veces, cando me suceden cousas así, recordo a distinción que fixo un vello filósofo danés entre o recordo, que mira cara atrás, e a repetición, que mira cara adiante. O primeiro día de clase ou o día da primeira comuñón son recordos porque, ao fin e ao cabo, aínda que sucederon na infancia, son acontecementos adultos. Aquelas coplas e refráns e trabalinguas non son recordos, son repeticións, porque si son acontecementos infantís. Lendo o poema de Manuel Antonio, gustoume pensar que aquel home que levaba tantos anos loitando sen éxito polos seus soños, con moitas decepcións persoais e políticas, necesitaba volverse cara ao pasado, non para recordalo, senón para repetilo. Como el mesmo di nos últimos versos dese poema: “-Porque as cancións dos nenos / nunca envellecen-“. Explica iso por que eu recordei Silencio en la sala que llega Kubala cando lin ese poema? Non. Non o explica. Se o explicase, envellecería. E as cancións dos nenos nunca envellecen.
Buenos días, José Ricardo: Trataré de conseguir la Autobiografía de Chesterton. Gracias por tu recomendación. Sé, que será buena, si viene sugerida por ti.
Un besiño.
Así é, Carmen. Vivimos crendo que escapamos en liña recta da infancia e un día, de súpeto, decatámonos de que esa recta é unha curva, e de que volves outra vez a ela. Manuel Antonio deuse conta moi pronto porque aos vinte e poucos anos xa sabía que ía morrer mozo. Afortunada ti que gardaches eses contos! Eu teño mala memoria da infancia, e un dos meus maiores praceres é reunirme con amigos daqueles anos con boa memoria para que me devolvan os recordos que tamén son meus.
É certo o que dis, Magdalena. Recordamamos cousas porque foron satisfactorias. Pero tamén pasa o contrario, cando menos a min. Recordo moitas cousas que me foron insatisfactorias. E está ben que sexa así. Recordar erros, meteduras de pata, lapsos, impertinencias e demais é unha condición necesaria para madurar. Aínda así, envexo que sexas quen de recitar aqueles contos da nenez. E aproveito para recomendarche que leas a Autobiografía de Chesterton. É unha marabilla, e ten un capítulo dedicado ás rimas que aprendemos na nenez extraordinario. Aprendín máis nese capítulo sobre educación que en todos os cursos de Didáctica que recibín ao longo da miña vida.
Unha aperta agradecida para as dúas
Querido profesor:
Cómo solamente te conozco a través de cartas, pues, físicamente nos hemos visto en tres ocasiones, intercambiando media docena de palabras, no puedo decir, si eres simpático o lo contrario, pero, cuándo te leo, pienso que escribiendo tienes mucho ingenio. Eso de, ” Leva ducias de anos conmigo e non lle collo o punto ” ( referente a la memoria ) me hizo lanzar una carcajada, y no sabes cuánto agradezco la risa en estos momentos.
Si no recuerdas tu primer día de colegio, es por que has ido a la fuerza, no es un recuerdo positivo para ti. En cambio, sí, recuerdas la palabra ” callán “. Esa palabra, te ha gustado, o, la relacionas con algo positivo. Esos vocablos que ahora ya no se utilizan, son palabras moribundas para los de nuestro entorno, pero para nosotros, siguen vivitas y coleando en nuestro recuerdo, porque, son parte de nuestras vivencias más satisfactorias.
A la edad de 13 años, padecí una grave nefritis, y estuve en cama cierto tiempo. Una vecina, me prestó un libro de cuentos en gallego. Como disponía de mucho tiempo y los cuentos eran preciosos y cortos, los aprendí todos de memoria. Hoy, todavía sé recitarlos ( y mira que ha llovido) yo, pienso, qué, los recuerdo, porque para mí, fue algo satisfactorio. ¿ Verdad qué también recuerdas con cariño las palabras del borracho ? ” ¡¡ lévala boa !! ” y la contestación del mismo ” ¡¡ Quén ma dera !! “. Pues, eso.
Biquiños, José Ricardo.
¡Jamás! Ni los cuentos infantiles que nos contaban nuestras abuelas. Por algo guardo tantos para contarles a mis nietos. Y bisnietos.
Unha forte aperta.