Fidel Vidal. A historia seguinte (Siruela, 2000), premiada co Aristeion europeo de Literatura e co Grinzane Cavour, relata as vivencias do profesor Mussert que ensina latín e grego, é dicir, linguas mortas ou, na boca dun dos alumnos, “morto, profesor de linguas”. A novela, de pouco máis de cen páxinas, despois de que o narrador diga que nunca tivo un interese esaxerado “pola miña propia persoa”, arranca cunha extraordinaria secuencia: “Acordei coa ridícula sensación de que talvez xa estaba morto, pero nese intre non puiden determinar se xa estaba morto de veras, se xa estivera morto, ou se pola contra non o estaba”. Esperta nun cuarto de hotel no que non se deitara. “Sabía tamén que estaba en Portugal, aínda que a noite anterior deitárame como sempre en Amsterdam, pero non contaba con que houbera diñeiro portugués na miña carteira”. “Só cabían dúas posibilidades: ou non era o meu cuarto, ou non era eu.”
Cees Nooteboom (La Haya, 1933), incansable viaxeiro, proustiano confeso e autor d’O Desvío a Santiago, aproveita esta obra para expresar o seu amor polos clásicos. O profesor expulsado do instituto tamén escribe libros de viaxes, traduce a Ovidio (“nunca máis aparecerá unha lingua como o latín; nunca a precisión, a beleza e a expresión formarán tal unidade.”) e le a Tácito “para achicar os efectos do augardente”. Sempre tivo debilidade por Heródoto, “ese fabulador transparente, a historia inventada é máis atractiva que o insulso terror dos feitos.”
Lembra o seu amor por Lisa d’India, unha alumna coa que tamén paseou por Lisboa (“Sócrates as mans quietas”), camiña “entre tranvías polo Cais de Sodré, á beira do río, para na praza do Comercio; foxe do sinuoso labirinto da Alfama para “sentarse a carón do Castelo de Sâo Jorge, coa cidade aos teus pés”. Esta cidade, di, non pertence ao presente, “aquí é máis cedo porque é máis tarde”. Lisboa demora a despedida, “aquí Europa despídese de si mesma”. Tamén recala no café “A Brasileira” para descansar cabo da estatua de Pessoa.
O tempo, o problema do tempo. Que tempo é ese –pregúntase- no que non se move o tempo? “Os sioux non tiñan ningunha palabra para o tempo, pero eu aínda non cheguei tan lonxe, mais aprendo axiña”. E o amor, coa fórmula máxica de Platon: “O amor está naquel que ama non no que é amado”. Ninguén verá que a muller que alí vexo e que me espera ten o rostro do meu amadísimo Critón, da moza que foi alumna miña, “tan nova que podías falar con ela da inmortalidade. Entón conteille, conteiche A HISTORIA SEGUINTE”. Así remata o que vai ser un próximo comezo.
“Só cabían dúas posibilidades: ou non era o meu cuarto, ou non era eu”.
Querido Fidel, esto me recuerda a algo que contaba mi abuelo:
Un vecino nuestro tuvo que ir en una ocasión a la Embajada Española a Madrid a firmar unos documentos que necesitaban allende los mares, unos familiares allí emigrados, para reclamar al susodicho vecino. Se buscó una pensión de mala muerte porque las escasas “perras” había que reservarlas para el costoso viaje, y decidió compartir la habitación con un muchacho negro que económicamente se encontraba en las mismas condiciones que nuestro vecino.
Pidió a la dueña de la fonda que lo despertase a las siete, pues antes de pasar por la Embajada quería conocer la Capital del Reino para luego “fardar” un poquito con los palmeiranes. Y así fue: la diligente mujer, lo despertó a las siete. A tal hora, y en el mes de marzo, si en el cielo no brilla Selene, en los Madriles la oscuridad es considerable, y la buena señora la noche anterior había teñido de negro un jersey que había sido color caqui, y que por descuido no había vaciado el tinte del palanganero que tenía en su habitación y que aquella noche había cedido a sus dos clientes para sacar unos cuartos. Aquella noche había faltado la luz, que en señal de bienvenida al palmeirán, apareció cuando trataba de secarse aquella negrura que el tinte había dejado en su cara. y al verse de aquella guisa en el espejo del lavabo, dijo: ” Esta madrileña e parva, en lugar de despertarme a min, despertou o negro”.
Buenas noches. Si es posible tomando un cafeiño similar al de “A Brasileira”.