Fidel Vidal. “A nostalxia é unha tristeza invencible que se enseñora da alma”, di Carlos Gurméndez (Dez sentimentos clave, FCE, 1997), “derivada do sentimento de melancolía que crea a amada perdida, os amigos distantes ou a morriña da terra deixada tralo inabarcable horizonte” (p.48). Entrada directa no ámbito galego, na que se estende Carlos Gurméndez: unha das súas formas é a soidade, que o autor describe como “pesadume de sentirse abandonado”, pobrísimo, sen ninguén cabo del nin lugar onde acollerse. Neste punto cualifica a poesía galaico-portuguesa como “ontolóxica: a soidade como carencia, privación, limitación orixinaria”.

E menciona a Amor Ruibal coma o filósofo que, na soidade, intúe “unha constitutiva comuñón de todos os seres, `correlacionismo´ do que nace o sentimento saudoso como vinculo inmediato do home co Ser, encontro radical co Cosmos vivinte”. Un sentir non reflexivo, unha predisposición anímica do home situado no mundo cos outros, o que Heidegger chama “Mitsein”. E engade: “Este sentir ontolóxico concrétase na nostálxica ansia de regreso”. Todos suspiran, todos/ por algún ben perdido (Rosalía de Castro). “O saudoso é consciente do mal que sufre e cae vencido na pasividade melancólica” (p.48).

Seguindo a Torres Queiruga -admirador e estudoso de Amor Ruibal-, di que a Saudade relaciónanos co Absoluto. Sentido deste xeito, é tamén “nostalxia resignada, canto para ir ao encontro do ausente, tentativa de viaxe ó infinito: As frores do meu amigo, briosas van no navío (…) idas son as frores/ de aquí ben con meus amores (Payo Gómes Chariño, Cantigas)” (p.49). O poeta saudoso reflicte en versos sinxelos e limpos o seu pesar, “vive unha afectividade que se recrea e cultiva no sabor da pena”. Mais a saudade, afirma Teixeira de Pascoaes, inclúe a esperanza de realizar a lembranza dun futuro. Dúas forzas en conflito: unha creadora (a esperanza) e outra perturbadora (o recordo), que son “a esencia da nostalxia cuxo desexo profundo, arrebatado chímpanos á existencia e á Historia” (p.50).  Continuando coas significacións da saudade na poesía galaico-portuguesa, apunta señardá (señardade), como a soidade que “poboa de inmensidade ao que está ensimesmado” en palabras de Aquilino Iglesia Alvariño, e ermo, “angustia con punzante delicia”.

Cómpre adestrarse nas despedidas, mellor aínda, para non sufrir é necesario evitar os vínculos, unha medida preventiva non sempre fácil de cumprir, xa que logo, agás os eivados psíquicos, nin o raciocinio nin a vontade son quen de gobernar os sentimentos. “Vivir -escribe Rilke- é non atarse a nada visible, nin vincularse definitivamente a ningunha criatura humana”. Pero non abandona o camiño porque, estando un a despedirse acotío de todos os sentimentos, só é “para vivir outros novos”. E apostila: “o home realiza o seu destino sen volver a mirada atrás, proxectándose cara ‘á Terra invisible’, coa nostalxia de atopar nela a verdade do seu ser auténtico”. (p.53)