A bucina dos galos

bolboX. Ricardo Losada. Hai un momento na vida dos nenos en que descobren a relación de causa e efecto. Non o recordo no meu caso pero supoño que será unha sensación marabillosa porque, a partir dese momento, pulsan o interruptor para acender e apagar as luces constantemente. Aínda que para os adultos é un encordio, está ben que así sexa. Saber establecer relacións de causa e efecto é clave para a intelixencia. Non teríamos científicos se os nenos non estivesen todo o día dálle que dálle co interruptor. Pero é importante para algo aínda máis esencial, o humor. Imaxinade un neno de 8 anos e un can de 16 vendo como un tipo lle tira unha torta á cara a outro. O neno ri, pero o can non porque carece de suficiente intelixencia para establecer unha relación de causa e efecto entre o lanzamento da torta e a recepción na cara de outro.

     Pensei o outro día niso ao disfrutar por enésima vez dunha copla galega que interpreta marabillosamente ben Amancio Prada: Pola mañá cando os galos cantan/ os mariñeiros van para o mar,/ as regateiras quedan no muelle / e os labregos van a labrar. Dicía Chesterton, e eu estou de acordo, que ese tipo de coplas tan sinxelas conseguen algo que nunca consegue o verso libre: fluír libremente, e satisfán un desexo inconsciente que senten todos os nenos e a maior parte dos adultos normais. É o mesmo pracer que nos dá ver danzar unha buxaina. Pode que algún día haxa buxainas que xiran segundo un principio inesperado ou paradoxal, de acordo a un prospecto de instrucións ditado por Einstein, pero quen faga xirar ese tipo de buxainas terá que ser moi reflexivo e profundo.

HTB1r_TcPXXXXXXHXFXXq6xXFXXXl     É marabilloso saber, por exemplo, que a causa das mareas é a lúa, pero a min pásame como aos cans: miro a lúa e a marea e non consigo conectalas. Porén si consigo conectar a experiencia das coplas, como esa dos mariñeiros indo para o mar cando cantan os galos. Agora virán os científicos e dirán que iso non é unha relación de causa e efecto senón unha simple correlación de fenómenos que acaecen ao mesmo tempo, sen influencia mutua. Non digo que non. Pero, como sabemos a maioría dos adultos normais, a intelixencia está ben, pero só ata certo punto. Invocarei a García Márquez en defensa desa tese pois dicía que a súa forma de contar proviña da maneira en que súa avoa vía o entorno. Cando un electricista chegaba á casa, a avoa dicía que o cuarto se enchía de bolboretas amarelas. Non o entendía como unha coincidencia senón como unha relación de causa e efecto. As bolboretas están na casa porque as trae o electricista. Os labregos van labrar porque cantan os galos. Calquera no seu san xuízo pode comprobalo.

4 comentarios en “A bucina dos galos

  1. Prezada Carmen:

    Xa sabes que a relación causa / efecto é un tema moi querido para os que estudamos filosofía pois atravesa toda a súa historia. Eu téñolle un cariño moi especial porque conecta dunha forma moi íntima as miñas paixóns pola filosofía e pola ciencia.
    A min tamén me gustaba sentir o trompo (así lle chamabamos daquela) bailando na man. Teño que recoñecer que non era o xogo que mellor se me daba, pero aínda hoxe me depara grandes recordos. Recordos que son grandes porque non están baseados en ningún principio paradoxal. Os principios paradoxais tamén son marabillosos, pero é mellor deixalos para as reflexións filosóficas e científicas sobre a relación entre causa e efecto.
    Comprendo a túa emoción. Eu síntoa todos os días do verán no paseo marítimo de Rianxo, xusto nese momento en que comeza a anoitecer. Cantos cartos me aforra en calmantes e balnearios!
    Que a causa de que ese corazón teña “fuelle” persista no seu empeño, e que o efecto che permita ver danzar o trompo na man dos netos moitos pouco paradoxais anos.
    Unha aperta agradecida

  2. Querido profe:
    Muchas gracias a los dos -profesor y aventajada alumna- por vuestros profundos, aleccionadores y cariñosos razonamientos sobre causa y efecto.
    Y, como todo queda clarísimo y nada tengo que añadir a vuestro discurso, paso a lo anecdótico que, ¡mira por dónde!, algo tiene que ver con tu artículo.
    Hace algunos días que llegué a Madrid y, entre los regalos que compré para mis nietos más pequeños, traje un par de “buxainas” que llamaron mi atención en el escaparate de una tienda de souvenirs en Combarro. Mi desilusión fue grande al entrar y comprobar que tenían la punta roma. El vendedor me explicó que de ese modo no resultaban peligrosas para los niños pequeños. (Creo que la cuestión es discutible: manejé el peón puntiagudo desde muy niña, dominando la técnica de lanzarlo al aire con la “trenla” y recibirlo en la palma de la mano sin ningún contratiempo; además de otras virguerías. Y, como “o raposo perde as forzas pero non perde as mañas”, sigo con esa habilidad ¿peonil? que trato de transmitir a mis nietos y bisnietos).
    A pesar del inconveniente, acabé comprando dos peones; además de otro con punta afilada que encontré en una ferretería. Pero aquellos “piones” y “pioniñas” de “buxo” que bailaba en mi niñez, parece que desaparecieron de la faz de la tierra. Tampoco las “trenlas” son lo que eran. Ese inconveniente lo remedié poniéndolas a remojo. El experimento dio resultado. Ahora mi meta es inyectar a mis nietos ese deseo inconsciente de bailar el trompo antes de que llegue el principio paradójico del que haces mención.

    Relación de causa y efecto… Simple correlación… Si pudieses contemplar desde la ventana de mi cocina la luz de la luna rielando en el mar en una noche estrellada -a pesar de las mariposas nocturnas que entran a danzar en torno al foco luminoso del techo- no sé si se disiparía tu dilema sobre la causa y efecto, la gallina o el huevo; pero puedo asegurar que te sentirías transportado al mismísimo cielo.
    Estoy contigo en que tiene que darse una concatenación de circunstancias para que surja el efecto. Como me está ocurriendo en este momento, después de conocer el resultado del chequeo médico que me han hecho esta mañana: parece que mi corazón tiene fuelle, a pesar de las extrasístoles y otras minucias. Y -mucho más importante- mi hijo comienza a recuperarse de una intervención quirúrgica, aunque sencilla, poco afortunada.
    Creo que me he pasado un poco escribiendo al buen tuntún; pero la unión de sucesos positivos son la causa de que me sienta bien. Y con esto me quedo.
    Un fuerte abrazo.

  3. Prezada Magdalena:
    Grazas polas túas palabras, sobre todo, neste caso, polas palabras implícitas. E grazas tamén por chamarme sensato. Hoxe, como podemos comprobar todos os días, a sensatez é revolucionaria pois o poder, miremos onde miremos, desde a universidade ata as altas esferas do Estado, está formado por insensatos.
    Si, hai unha concatenación de causas e efectos (radio-J.Manuel-Magdalena-presentación-conversa cun servidor-cariño mutuo inmediato, etc., etc.), aínda que non en sentido científico-natural. Pero a quen lle interesa o sentido científico-natural nun caso de amizade. Eu prefiro o sentido de García Márquez. Cando entraches aquel día na librería Ler da Pobra traías bolboretas, e síguelas traendo cada vez que te vexo ou que leo un comentario teu.
    Unha aperta especialmente agradecida

  4. Querido profesor; es una rareza que escriba a estas horas de la tarde pues considero que por la mañana después del sueño reparador, el órgano más complejo del universo funciona mejor. El motivo de la demora es que hemos ido a Padrón y tuve que posponer la respuesta a tu entrada. Después de un buen yantar regado con un buen Ribeiro, tal como preví, al llegar a casa me quedé grogui en el sofá viendo “Saber y ganar”. Espero que ahora el cableado del “hardware”cerebral se encuentre en condiciones.
    Causa y efecto. Lo explicas sobradamente bien en tu artículo pero de todas maneras, voy a contarte algo a ver si apoyándome en estos hechos me das la razón: Hace unos años, no muchos, tal vez cuatro, entró J.M en la habitación donde yo estaba limpiándome la cara como suelo hacer cada noche, y me dijo que se había olvidado de decirme que el día anterior había oído en la radio algo sobre la presentación de un libro en “a Pobra”. Le pregunté para qué hora estaba programada, mientras me ponía la crema nutritiva, y me contestó que para las ocho y media. Miré el reloj y le dije señalando mi cara brillante como una patena: ya son las ocho y ya tengo la cara limpia.
    ¡¡Estás estupenda así, vístete que te llevo en un momento!!- me dijo-. Y como los seres humanos somos falibles, se lo creí; a las ocho y media estaba con mi cara lustrosa en medio de un montón de gente desconocida exceptuando a mi querido Mingucho.
    Me vine encantada de la presentación del libro “Faustino Rey Romero. Un evanxeo bufo”.
    Estos son los hechos; ahora pregunto: José Manuel fue la “causa”, y el “efecto” es el que yo me encuentre en estos y otros momentos escribiéndote, ¿verdad?
    La bola negra choca contra la blanca y esta se mueve ¿no es así?.
    Espero como siempre tus sensatas respuestas.
    Besiños palmeiráns.

    P.D. Si todavía conservas la foto comprobarás que mi cara brillaba como la estela del Cometa Halley.

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *