Gonzalo Trasbach. Hai xa uns anos, nunha cea cun grupo de amigos, un deles cualificou de “xente moi rariña” o matemático Grigory Perelman. A aparente razón para dedicarlle tal cualificativo era que se negara a recoller a Medalla Fields, equivalente ao Nobel das matemáticas e premiado cun millón de dólares. Perelman recibiu tan alta consideración por ter dado coa solución para un dos máis fascinantes problemas matemáticos, sen resolver dende 1904: a famosa conxectura de Poincaré. O que nunca souben é o motivo real dese “xente moi rariña”. Sería talvez polo millón de dólares: quen nos seus cabais na nosa sociedade renuncia a semellante  cantidade de diñeiro? Só, en efecto, xente moi rara. Lembremos que Perelman é ruso. E daquela vivía coa súa vella nai nun humilde apartamento en San Petersburgo. Non sei se o compañeiro de mesa o dixo en referencia á súa orixe. É posíbel. No noso subconsciente aínda Rusia funciona coma o berce dos nosos supostos inimigos.

Pero tamén pensei que seguramente o diría, coma calquera de nós o podería facer, con respecto a todas as persoas cunha facha e actitude estrafalaria ou pintoresca, e máis aínda se esas persoas se dedican a actividades pouco comúns, como é o caso dos investigadores, científicos ou dos artistas en xeral. Moitos de nós sabemos que os pintores, escultores, poetas e compositores son tamén considerados “rariños”. Posiblemente a súa rareza veña dada polas tarefas que desempeñan, a súa rareza talvez só sexa un reflexo das esferas transcendentais nas que se moven, cerca das esferas celestes, é dicir: da beleza suma.

Neste senso, as producións dos matemáticos tamén se orixinan en constelacións paralelas ou irmáns das dos artistas e polo tanto son tamén dignas desa “rareza”. E son os mesmos matemáticos e os filósofos das matemáticas os que reivindican tal fraternidade. Neste punto, sempre nos están invitando a que busquemos as analoxías entre as súas construcións e as creacións literarias, musicais ou artísticas. Eles mesmos falan da beleza das construcións alxebraicas ou topolóxicas.

<As mellores obras de Abel son verdadeiros poemas líricos dunha beleza sublime…>, escribiu unha vez Mittag-Laffler referíndose ás integrais coñecidas como abelianas. Pola súa parte, Edgard Quinet lémbranos: <Cando pensei de súpeto na álxebra, fun cegado pola súa aplicación á xeometría. A idea, a posibilidade de expresar unha liña, unha curva en termos alxebraicos, cunha ecuación, pareceume tan fermosa coma a Ilíada>. O mesmo Aldous Huxeley falou algunha vez da <danza endemoñada da álxebra>. Mesmo lle teño ouvido explicar a un químico <a máxica danza dos fotóns>.

Dentro da ampla nómina de matemáticos que posúen un selo persoal, unha pegada comparábel á de calquera auténtico “creador”, destaco un por enriba de moitos, de xeito especial pola vea romántica e revolucionaria que caracterizou a súa curta vida: Évariste Galois (25/10/1811, 31/05/1832). Moitos outros se tiñan esforzado en demostrar a imposibilidade de resolver as ecuacións alxebraicas de quinto grao. Galois atopou os criterios de resolución das ecuacións de calquera grao, confirmando dende o seu interior unha xeneralización de forza prodixiosa: as ecuacións de quinto grao son efectivamente irresolubles. Desta descuberta naceu case toda a teoría moderna de grupos e topoloxía alxebraica. A súa intuición estaba destinada a deixar unha portentosa herdanza. Até onde un chega, as súas observacións e ideas aínda están na vangarda. Esta “explosión dunha infinidade de verdades” foi a obra dun mozo de vinte anos cuxa memoria para a Academia de Ciencias de París foi rexeitada por inintelixíbel (tal era o avance respecto aos conceptos establecidos).

Atrapado nun dolo estúpido, probablemente preparado pola policía para eliminar un notorio republicano, Galois, que temía o fatal desenlace, non tivo máis que unha noite para ordenar os seus papeis e anunciar as súas descubertas. Fíxoo a noite do 29 de maio do 1832, nunha carta ao seu amigo Auguste Chevalier. Este documento, redactado con frenética rapidez, é un dos testemuños máis inspirados e desgarrados da historia do espírito humano. En 1962, Robert Bourgne e Jean-Pierre Azra publicaron unha monumental edición dos escritos matemáticos completos de Galois. Os interesados poden consultar esta obra, unha obra onde hai anotacións nas marxes, garabatos e debuxos. Pero onde tamén se pode observar que nalgún albor da conciencia, a política refire á matemática e viceversa. Onde a álxebra e a ideoloxía van á par no movemento da avance da psique. Leibniz dá probas da súa clarividencia ao afirmar que a <arte é a máis elevada expresión dunha aritmética interior e inconsciente>.