Gonzalo Trasbach. Nun artigo no que me preguntaba se os matemáticos eran “xente rara”, prometín que algún día volvería retomar a cuestión de Grigory Perelman, a conxectura de Poincaré e o millón de dólares da medalla Fields. Agora, cando se cumpren dez anos da celebración do 25º Congreso Internacional de Matemáticos, que tivo lugar en Madrid o 22 de agosto do 2006, paréceme unha data ideal para facelo. Ao encontro da capital do Estado acudiron case catro mil matemáticos de 120 países. Os acontecementos do verán contribuíron a incrementar a expectación. Durante os meses anteriores tíñanse feito interrogantes sobre a resolución definitiva do problema e a corrección dos argumentos de Perelman. Concederíaselle a medalla Fields, algo equivalente ao Premio Nóbel? As normas especificaban que os candidatos debían ter menos de 40 anos o 1 de xaneiro do ano da concesión. Perelman cumprira os 40 o 13 de xuño de 2006, así pois era a súa última oportunidade. Asistiría ao congreso? E o Comité Fields concederíalle o premio a alguén que era capaz de rexeitalo? A historia mesmo tiña chegado á prensa xeral. Xornais de todo o planeta publicaran noticias sobre a conxectura de Perelman. Os xornalista voaron ata San Petersburgo para entrevistalo en persoa, e informaron que o túzaro matemático refugaría a medalla.

No encontro, o primeiro congreso internacional que tiña lugar en Madrid desde 1581, e logo dos discursos de varios sobranceiros personaxes, Ball anunciou as catro medallas Fields por orden alfabético. A segunda recaeu en Perelman <por sus contribuciones a la geometría y a sus revolucionarias intuiciones en la estructura analítica y geométrica del flujo de Ricci>. Ao peche do congreso, soubéronse máis detalles sobre o matemático ruso. Polo visto, deixara o seu posto de traballo no Steklov Institute. Xudeu ruso, vivía coa súa vella nai. A súa irmá e o seu pai emigrara a Israel. As informacións iniciais de que a súa renuncia á medalla Fields implicaba un rexeitamento da comunidade matemática, parecen infundadas. Coma Gauss, Perelman refugou a notoriedade e non quixo falar no nome das matemáticas, porque, aínda que son froito do traballo individual, os seus conceptos e teoremas non pertencen a ningunha persoa nin grupo étnico, relixioso ou político concreto.

Coma todas as actividades creativas, relacionadas, dunha ou doutra forma, co transcendente, as revolucións matemáticas chegan silenciosa e lentamente, como avanzan as horas dos longos luscos e fuscos de xullo. Nunca veñen a canonazos, nin mediante choques de exércitos rivais. Só merecen breves recensións nos xornais afastadas das portadas. Non son atractivas nin impactantes. Como a tarde na que Grigory Perelman, vestido cunha escura chaqueta engurrada e unhas zapatillas deportivas, pronunciou unha conferencia na sala do Massachutts Institute of Technology o 7 de abril do 2003. Entón, o matemático ruso, diante dun numeroso e heteroxéneo auditorio, colleu un xiz e anotou no encerado unha ecuación coñecida como “fluxo” de Ricci, unha curta ecuación que xa tiña 20 anos de existencia, e que trata a curvatura do espazo coma se fose un tipo exótico de calor, semellante á lava fundida e que flúe dende as rexións máis curvadas e mira de espallarse sobre as rexións de menos curvatura.

As numerosas persoas que acudiron á cita fixérono atraídas por un artigo que o ruso tiña colgado nun portal de Internet no mes de novembro. A sección final do artigo sintetizaba un argumento que, de ser plausíbel, demostraría unha das máis famosas, esquivas e belas conxecturas de toda a matemática. Enunciada en 1904 por Henri Poincaré, o matemático máis destacado da súa época e un dos máis brillantes de todos os tempos. A conxectura é unha ousada especulación sobre nada menos que a forma do noso universo. Pero o problema era demostrala, o cal a converteu na tarefa máis famosa non só da xeometría senón da topoloxía e talvez de toda a matemática.