Praga infiel

paragaX. Ricardo Losada. Deixa que outra novela te guíe é o título dun artigo que recomenda viaxar a grandes rutas ou cidades inspiradas pola literatura. O Estocolmo de Millenium, o deserto xordano de Os sete piares da sabedoría, o Comala mexicano de Pedro Páramo, a Praga de A insoportable levidade do ser, o Tokio de Murakami, o sur de Inglaterra de Jane Austen, O Cairo de O calello dos milagres, a rexión sueca de Escania das novelas de Henning Mankell. Na entrada do único deses lugares que visitei, leo que hoxe é difícil atopar a Praga da novela de Kundera pois está ambientada nunha época comunista que hoxe só pode verse nos lugares máis afastados do centro. Despois recomenda a Praga invernal, cando as principais prazas enchen de casas de madeira que venden adornos navideños, salchichas, doces trdelník, figuriñas de cristal de Bohemia, roupa de temporada, viño quente ou licor de mel, mentres todos os templos programan excelentes concertos de música clásica a prezos de risa.

     O artigo faime recordar a miña viaxe a Praga en 1997. Xa lera a Kafka e a Kundera, pero en ningún momento suscitei a viaxe como un encontro cos lugares das súas vidas ou das súas obras. Comprendo, loxicamente, que o fagan outras persoas (é marabilloso que haxa sensibilidades distintas), pero a min, a pesar de que admiro as súas obras, e de que estou convencido de que a biografía é imprescindible para entendelas, nunca me interesou ese tipo de viaxes. No mesmo sentido en que Borges dicía que é o texto orixinal o que é infiel á tradución, eu creo que as cidades onde viviron os grandes escritores son tamén infieis ás súas obras pois a residencia habitual dos grandes escritores é o seu inconsciente, ese lugar onde vai todo o que reprimiron ao longo da súa vida.IMG_1448 Se eu fose ver a Praga de Kundera, destruiría a Praga que construíu a miña imaxinación cando lin a súa novela, unha Praga completamente distinta da súa, da de Kafka, da que experimentei na miña viaxe e da que ese artigo de viaxes recomenda, pero, sen ningún tipo de dúbida, a Praga que máis me gustou e a que máis vivín, aínda que apenas sexa consciente dela.

     Téñome preguntado a que se pode deber esa aversión e, ás veces, respondo que ao feito de que nacín e vivo en Rianxo, lugar literario por excelencia. Castelao, Dieste e Manuel Antonio naceron e viviron aquí hai máis de cen anos, e hoxe pode facerse un roteiro polos lugares, casas e paisaxes da súa época. Un roteiro que eu nunca farei. Vin eses lugares, casas e paisaxes antes de saber quen eran eses tres grandes e admirados escritores. Nunca poderei miralos cos seus ollos, nin cos ollos dos personaxes das súas obras. Castelao, Dieste e Manuel Antonio crearon outros Rianxos que viven ao lado do Rianxo que eu mesmo creei no meu inconsciente. Cando saio á rúa todos os días, cando paseo por eses lugares, non me acompañan Rañolas, nin Félix Muriel nin esa Pepina Tayoya que simbolizaba para Manuel Antonio o espírito do Rianxo improfanado. Acompáñanme os meus familiares e os meus amigos de infancia. Porque a verdade, a única verdade, é que se amo os personaxes de Castelao, Dieste e Manuel Antonio tal e como os amo, non é só porque sexan infieis aos rianxeiros actuais, senón, sobre todo, porque sempre serán fieis aos rianxeiros da miña infancia.

 

6 comentarios en “Praga infiel

  1. Prezada Carmen:
    Que dicir?

    Só con ler “un completo estudio del personaje, al que desnudas sin compasión (requisito necesario para llegar al conocimiento íntegro de tu héroe) …”, xa me emociona o teu comentario. Vese que es unha lectora atenta, nada sectaria e intelixente, capaz de entender a complexidade do mundo, e esas son as características que eu intentei darlle ao meu libro, sabendo de antemán que o máis rendible sería dar unha visión haxiográfica da súa vida e da súa ideoloxía, máis aínda nestes tempos de polarización. Como ti moi ben sinalas, Manuel Antonio e o seu libro De catro a catro só poden entenderse desde a profunda frustración que aniñaba na súa alma, e iso requiría unha viaxe profunda ao seu eu múltiple e ás súas múltiples circunstancias. Poucas veces na miña vida desfrutei tanto. A medida que descubría contradicións, debilidades e máscaras na personalidade de Manuel Antonio, máis amaba a súa poesía, e máis o amaba a el. Pode que Manuel Antonio non fose un heroe da patria, como pretendeu ser de mozo, pero acabou sendo un heroe deses seres humanos (a maioría) que descobren unha vocación que ninguén valora e intentan levala a cabo cunha inmensa autenticidade. O Manuel Antonio que, despois de escribir ese provocador manifesto que é Máis alá, embarca no Constantino Candeira coa obsesión de escribir un libro de poemas (un libro de poemas nesas circunstancias!) que o reivindique ante a posteridade, é un ser humano admirable e digno de ser coñecido e respectado. Alédame saber que ti captaches esa dimensión clave do meu libro.
    Aínda que poida parecer presuntuoso, direino. A min tamén me gustaría que o libro tivese a recepción que merece. Tivo a que, máis ou menos, eu agardaba dadas as circunstancias, pero tamén é certo que cando un escribe un libro así ten a esperanza (remota ou non) de que teña unha maior repercusión. Entristeceume moito o silencio nalgúns ámbitos da cultura galega, debo recoñecelo, pero tamén me alegrou. Ese silencio é un éxito enorme do libro, sen dúbida, pero tamén é (e sinto de novo se parezo presuntuoso) un enorme fracaso da nosa cultura. Tempo haberá para volver sobre ese tema. A inmensa figura de Manuel Antonio non merece, como diría Risco, persoas que pensan que Galicia é ben pequena porque non son quen de concibir nada grande. E Manuel Antonio é tan grande que non necesita que ninguén o engrandeza con ficcións e santidades absurdas.

    Moi acertada a referencia a Philip Roth, un autor que un leo sempre con fruición.

    Non te coñezo o suficiente para dicir se es profana ou non, pero este teu comentario chégame para dicir que tes unha neuronas en plena forma.

    Un agradecemento máis intenso que nunca.

  2. ¡Praga!
    De los pocos países que conozco, este es el que más me emocionó. Rezuma arte e historia por todos lados. Lo único negativo es que si no conoces más idioma que el español, poco puedes hacer. Con todo, y a pesar de haberme perdido, no tuve problema para llegar al hotel en Metro.
    Me gustaría responder más extensamente a tu artículo, pero hoy no ando muy “católica” y quiero acostarme pronto.
    Envidio la capacidad intelectual de Magdalena y ese marido que le planta estanterías en donde menos te lo esperas. Y, además, con gusto.
    Un abrazo a los dos.

  3. Querido Profesor:

    Ante todo felicitarte por esta joya de libro. Puedo asegurarte que lo leí con fruición desde la primera página: un completo estudio del personaje, al que desnudas sin compasión (requisito necesario para llegar al conocimiento íntegro de tu héroe) con un exquisito lenguaje poético. Y es ameno, además, porque, al tiempo que desarrollas un estudio completísimo de la personalidad del poeta, también haces referencia al entorno en el que se desenvuelve: familia, amigos, lugares en los que vive o frecuenta; sin perder la ocasión de hacer mención del pasado literario y linajudo de Rianxo, que continúa siendo una villa con solera. Un libro que debe ser leído no sólo por los gallegos. Me encantaría que tuviese la difusión que merece.

    A lo largo de la obra dejas entrever que Manuel Antonio es una persona imaginativa, incapaz de llevar a cabo las empresas con las que sueña y, por lo tanto, frustrada. (Esa frustración es la que le imprime el coraje de expresarse como lo hizo después, durante su singladura en el Constantino Candiera). A través de sus cartas a familiares y amigos, se le nota una persona apática, que no encuentra su lugar y que tampoco pone mucho de su parte para encontrarse a sí mismo, a no ser con la imaginación. Por algunos episodios de su vida me recuerda al escritor judío Philip Roth que, a lo largo de su obra, encuentra motivos para culpabilizar a los demás de sus infortunios.

    A mí tampoco me parece que Manuel Antonio buscase el cambio estructural, la emancipación de Galicia en las vanguardias, sino hacer patente su presencia, “o seu Eu”, como poeta. A pesar de que Risco le aconseja que las olvide, desea destacar y lo hace con lo que mejor encaja en sus cavilaciones: las vanguardias, en las que todo es válido. La facilidad para el insulto es signo de falta de seguridad en uno mismo y Manuel Antonio parece como si estuviese a la defensiva atacando antes de ser atacado. Siento no conocer su obra. Estoy tratando de lograr “De catro a catro”. Aunque el vanguardismo no me subyuga, el del poeta rianxeiro parece ser un vanguardismo muy suyo, “do Eu”, como expresas en tu impecable obra.

    ¿Qué significó Bodelaire en la vida de Manuel Antonio? Indagaré un poco más en cuanto me sea posible. Hace años leí “Las flores del mal”. He buscado esta obra en mi caótica biblioteca y no doy con ella. Pero me figuro el efecto que tuvo que producir la obra del poeta francés en el ánimo de un muchacho criado en un ambiente puritano y religioso.

    En lo referente a la conducta del personaje de tu libro respecto al sexo, más bien me inclino a considerar su comportamiento ambiguo como timidez, resultado de la educación recibida en el seno familiar -sobre todo a la presión ejercida por su madre a la que profesaba esa mezcla de admiración y odio- y, seguramente, a una cierta afectación por su deseo de mostrar la apariencia de un dandy.

    Si en la mayor parte del libro desnudas a tu héroe sin compasión, ese largo preámbulo es necesario para llegar a conocer al verdadero Manuel Antonio. En la conjunción de los tres “Eus escindidos” (que al final de la obra conviertes en más de tres), compendias la personalidad del poeta, está el verdadero Manuel Antonio. La lucha liberada entre los tres “Eus” es la esencia del libro. Un libro esclarecedor, ágil y ameno, para el que has tenido que hurgar en multitud de fuentes, sin que ello menoscabe tus aportaciones como conocedor de la naturaleza humana.

    (Es el punto de vista de una profana que dejó la lectura hace muchos años y la retomó hace pocos, cuando las neuronas ya no capiscan).

  4. Ya me gustaría mejorar el original de un escritor como tú. Yo solo soy ladrona de vocablos, fíjate, J.M le ha vuelto a robar a la pared otro trocito en un lugar insospechado para acomodar otra pequeña estantería, y ayer mismo desechó un trozo de madera porque ( me dijo ) que tenía sámago. Me mostró la pieza defectuosa y me enseñó que aquella parte no debía ser aprovechable porque cogería pronto polilla. Esa palabra fue “aprovechable” para el final de mi contestación a tu entrada. Robo palabras, eso no tiene mérito.
    Besiños, querido profesor.

  5. Prezada Magdalena:

    NOn vou ser eu quen recomende que abandones esa felicidade lectora que tan ben describes para irte de viaxe polo mundo. Que pode haber máis ameno e enriquecedor que dar mentalmente a volta ao mundo “con un libro en la mano retrepada en un sillón”. Quen se pode resistir a ese adxectivo, “retrepada”? Para máis, cun xogo de palabras tan fermoso (poncho, ponche). O de menos é quen o dixo. O de máis, quen é capaz de adaptalo ás súas circunstancias. E ti, non teno ningunha dúbida, debes bordalo.
    COmo xa teño dito, viaxar paréceme algo moi loable e positivo. O que non me creo son as razóns que se dan normalmente. Pero pode deberse a que os amantes da filosofía, coma min, temos certa tendencia a mirar o mundo “retrepados”, sospeitando que sempre hai algo oculto. Non debe tomársenos a mal. Pura deformación profesional que o lector de abordar cun poncho e un ponche.
    Nada que engadir á túa acertada reflexión sobre a relación entre orixinal e tradución.
    É o que pasa cos teus comentarios. Melloran o orixinal.

    APertas retrepadas

  6. ¡ Ay, que infiel he sido yo a la preciosa Praga ! he prometido ir a conocerla, pero como dicen que a la ocasión la presentan calva, yo a esa oportunidad todavía la he visto con toda su pelambrera. He estado en muchos aeropuertos, entre ellos los de nuestros vecinos de allende los Pirineos, en donde se toma el café que parece y sabe a aguachirle, pero al contemplar la tierra de Gustave Flaubert, – que por cierto, tampoco pensé en él cuando allí estuve – ya se le perdona el sabor de ese calducho con cafeína.
    Me parece muy acertada la frase de Borges, porque lo que importa de un viaje, o de una lectura, es el juego de emociones que nos transmite lo que estamos viendo o leyendo. Ese “texto original” no tiene importancia, en cambio la traducción, es la voz, de lo que te transmiten tus ojos.
    ¡ Praga, y también Italia, con su encantadora ciudad de Arno y su famosa torre inclinada, ese sueño insatisfecho ! en aquel entonces, por falta material de tiempo, ahora, porque nuestro peculio no nos permite derroches. Por tanto, daré la vuelta al mundo como Phileas Fogg, pero mentalmente, con un libro en la mano retrepada en un sillón, envuelta en un poncho y tomándome un ponche – no recuerdo quien decía eso – y , Que llueva … que eso ya es deber de la naturaleza.

    Querido profesor, tus textos no tienen desperdicio, en tu “madera” de escritor, no hay sámago.
    Besiños palmeiráns.

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *