Fidel Vidal. Un pais de estrinxidos (velaí os abundantes anuncios de laxantes), no que non está ben visto falar de merda nin de cartos, como é quen de acumular rolos de papel hixiénico até baldeirar os estantes dos supermercados? Talvez por temor a perder a segunda parte gozosa da denominada fase anal, a seguinte ao alivio. Dos pecados sen pecar o mellor é o cagar, di o dito. Nomear cu, caca e peido dá en rir aos nenos. Un asunto de gran interese, xa que logo, unha vez que o neno é capaz de ir só, sen pedir axuda, supón para el un gran avance e un triunfo: o control de esfínteres. Freud sitúa a fase anal entre os dous e os catro anos aproximadamente, despois da oral e antes da fálica. Caracterízase, ademais do valor simbólico das feces, por estar ligada á función da defecación, quer dicir, de expulsión e retención.
Abraham propuxo dúas fases dentro da denominada anal-sádica. A primeira ligada á evacuación, e esta á destrución do obxecto. A segunda xunguida á retención e ao control posesivo. Á actividade da defecación únense variantes significativas, como a doazón e o rexeitamento, unha sorte de erotización prexenital da libido, onde se organizan trazos do carácter obsesivo: orde, avaricia, obstinación, perfeccionismo. Por unha banda, puntualidade (“ir como un reloxo”), pulcritude. Pola outra, desorde, sucidade. Dúas caras da mesma moeda. De aí a sorpresa paradoxal dos comportamentos contrapostos de dous irmáns criados na mesma familia, dúas versións nacidas nunha idéntica fonte. E a equivalencia simbólica segundo Freud: feces-agasallo-diñeiro (Laplanche, Pontalis). Un “pasteliño” que o cativo pode ofrecer no seu ouriñal aos convidados como sobremesa.
Recordo da infancia: papeis de xornais debidamente cortados que colgaban na parede do retrete. Nunca se deron na historia tantos e tan informados e ilustrados cus. Un calco das esponxas e das follas de leituga dos romanos clásicos. Os ricos contaban con lá empapada en auga de rosas.
Sempre haberá uns cus máis refinados que outros. Un meu veciño cagou na horta e viuse na necesidade de botar man dunha folla de verdura, foi tan gustosa a experiencia que, segundo confesión, “dábanche ganas de volver a cagar”. Os antigos gregos contaban con pedriñas lisas, frecuente en terreos secos. A respecto lembro un amigo que adoitaba pasar unhas semanas por terras leonesas dos Oteros onde no campo os paisanos usaban da técnica grega, amañábanse cun par de cantos, se acaso tres. Para o meu amigo resultou un desastre. A razón estaba na alimentación: “Eles nin precisaban da pedra. Cagaban seco como as ovellas”. Hoxe a xente pode escoller entre unha variedade de rolos, de dúas ou tres capas, de seda, húmidas, a cores ou perfumadas. Un gusto.
O papel para uso anal comezou expandirse hai uns 1.500 anos. Non está claro, pero “o primeiro documento que reflicte o seu uso data da China do século VI d. C. No ano 589, o escritor Yan Zhitui dixo: “O papel sobre o que están escritos apuntamentos ou comentarios sobre os Cinco Clásicos [doutrinas de Confucio en forma de libro] así como os seus ditos, ese papel coidareime moito de o empregar en propósitos do cuarto de baño” (Justin Case). Unha frase ben socorrida para desprezar algo: “podes limpar o cu con el”, “nin serve para limparse o cu”. En patoloxías que afectan ao control de esfínteres, é moi frecuente observar compoñentes depresivos e de ansiedade ligados ao que supón unha regresión traumática a fases prexenitais noutrora superadas. De aí a necesidade de mantérmonos sempre limpos, ben limpos, de corpo e de alma. Que quede claro. Como dicían as nosas nais: “A limpeza mándaa Deus”.
Querido Fidel:
Allá por los años sesenta entré en una librería de Pontevedra. Mientras esperaba que me atendiesen me dediqué a hojear un librito que estaba sobre el mostrador. En una de las páginas me paré a leer una poesía que recuerdo muy bien. Comenzaba así:
“Por no gastar, don Desiderio Angulo
no usa papel para limpiarse el culo”.
Y ahora que lo pienso: el tal don Desiderio hoy no tendría problema con el tan llevado y traído papel higiénico… Sin embargo creo más bien que lo que se acabó primero fue el papel de cocina y a falta de cosa mejor…
Por cierto que acabé comprando el citado libro con título “Coprógenas, páginas turbias”, de autor desconocido; aunque hay quien cree que lo escribió el Padre Coloma.
Uno de los recuerdos más ingratos que guardo sobre el tema de la mierda es el de una estancia en Madrid cuando contaba no más de quince años: me quedé sola en casa de mis tíos durante unas vacaciones y, aunque en aquellas fechas era fácil echar mano de un astringente recurriendo a la manzana rallada con tanino o al socorrido chocolate, no ocurría lo mismo en el caso contrario; así que, aprovechando que el único water de la casa estaba a mi entera disposición, me apresté a evacuar. Al notar que la cosa iba con solfa, o más bien que no iba, recurrí a la penca untada de aceite. Lo malo es que la única verdura que encontré en la casa eran acelgas, y lograr una cánula con una penca de acelga… De aquella sólo conocía de oídas en qué consistía el trance de un parto, aun así prometí solemnemente que jamás me casaría… (No sólo dejé de cumplir mi promesa sino que en cuatro años y medio tuve cinco hijos).
Vienen a mi memoria una serie de situaciones escatológicas, pero me he pasado de la raya y, para colmo, hoy celebré mi cumpleaños con un jaleo virtual sin precedentes. Me encuentro rendida.
Es un gusto leer un artículo en el que de la mierda haces filosofía.
Un abrazo virtual para los tres, extensivo a José María del que guardo un grato recuerdo.
Moitas grazas, prezada Carmen, por contarnos a tan divertida e inquietante anécdota persoal como a historia de don Desiderio Angulo.
Coido que para pór a nivel humano unha persoa nada mellor que imaxinalo sentado na taza do retrete. Iso aprendumo un meu amigo -tiven e teño a grandísima sorte de contar con bos amigos- falando do papa Xoan XXIII, para quen mesmo podía, sen menoscabo senón antes ao contrario, pensar nel cagando.
Eu -inocente de min-, de cativo tiña a idea de que as princesas cagaban mazapán. E as raíñas nin iso, vaia, que non cagaban.
Saúde e, aínda que non teño a honra de o coñecer, tamén mando recordos para José María.
Forte aperta.
Perdoa, Carmen, esquecinme de felicitarche polo teu aniversario. Parabéns e que sigas cumprindo moitos máis.
Virtual forte aperta.
Moitas grazas a ti, querido profesor pola alusión. Se en lugar do té que tomo pola tarde e que ahora teño diante de mín, tomase unha copiña da reserva espirituosa chamada moble bar, brindaría pola tua saude. Eu tamén espero polos bos textos da tua cosecha.
Biquiños palmeiráns, e recorda sempre de saudar da miña parte ó noso común amigo Xosé María.
Antes de acabar o teu nome na despedida e sin ter lugar para os castos biquiños, o comentario desapareceu por unha portiña que nin Sherlock Holmes hubera sospeitado .Ahora agdalena, completa a despedida cos castos ídem e moitiña saude, querido Fidel.
Non sei por que, pero sentinme aludido por esas referencias ao escatolóxico. Desfrutei como nunca, tanto do xenial texto de Fidel (esa mestura de historia erudita e amizades populares tan do gusto – e que me perdoe- do Riveiro Coello de A ferida do vento), como dos dous comentarios, que xa son dous dos cafés máis saborosos que tomei nesta Cafetería.
Apertas agradecidas polo bo momento que pasei.
Grazas pola atención, querido e admirado Ricardo.
Un pracer compartir cada día un café na vosa compaña. Devezo por sair deste encerro e dar unha volta por Ribeira, achegarme a Rianxo a tomar un viño acompañado dunha ración de polvo na taberna do peirao. Antes, naturalmente, cunha parada en Palmeira.
Apertas e saúde. E limpeza, moita limpeza.
Hoxe o noso Fidel espertou un pouquiño escatolóxico. ¡ Que risa !
Xa sabes que cando apareceu o primeiro papel hixiénico, vendíase co nome de “papel medicinal” ´Eu xa non recordo ter un cu ilustrado polo xornal, pero sí, aquel papel no que viña retratado un antepasado de Dumbo. Recordo tamén cando había un só baño na parte baixa das casas, e debaixo de cada cama aquel recipiente de porcelana do que tanto alardeaba o noso Premio Nobel don Camilo, en donde se depositaban as humanas augas durante a noite para non baixar dende o piso da riba.
O das pedriñas lisas dos gregos aínda ten un pase, pero a técnica utilizada polo teu amigo… Imaxíno que non empregaría rabizas, porque o esfínter anal quedaríalle como si lle pasese un soplete.
Bueno, hoxe no lugar do palíndromo vamos a seguir ca escatoloxía. Ahí tes un retruécano, porque…
“No es lo mismo un tubérculo, que ver tu culo”.
Saude, querido F
Benaventurados os limpos de corazón, miña atenta M.
O que espertou escatolóxico foi o país enteiro o día que esgotou o papel de limpar o cu (digamos as cousas polo seu nome).
Xa ves de onde puido saír a miña e a de moitos outros, afección a informacion e á lectura. Un meu amigo acaba de dicirme que deberían ilustrar e mesmo escribir neles -nos rolos de papel- obriñas orixinais, porque bota no asento -tamén denominado trono- entre dez e vinte minutos.
Inocentes bicos e saúde, moita saúde.