A soidade do corredor de fondo

20187810Gonzalo Trasbach. Unha das tarefas que me impuxen nos dous meses do confinamento foi a de recuperar a disciplina que practicara durante o maio de 1974, cando aquel réxime despótico que por entón nos gobernaba e que tantos devotos aínda conserva entre nós, me encerrou na cadea provincial de A Coruña. De tal xeito foi así que unha das actividades que levei a cabo consistiu en visionar algunhas das películas de cine clásico que me tiñan marcado ou impresionado no seu momento. Esta decisión levoume a revisar as cintas da miña curta pero ben escollida e coidada filmoteca. E removendo nos andeis batín coa Soidade do corredor de fondo, unha cinta dirixida por Tony Richardson, estreada en España no 1968, e baseada na novela do mesmo título de Allan Sitllitoe. Pasado un ano da revisión da película, un extraordinario e rigoroso ensaio de Dionisio Cañas (Tomelloso, Ciudad Real, 1949), titulado Una patria llamada soledad, publicado en FronteraD, conduciume outra vez ao filme do director británico.
Cando despois de moitos anos rebobinei a cinta, lembrei como a primeira vez que a visionara saíra do cine totalmente noqueado, noqueado polo seu violento e inesperado final (non hai un só tiro en toda a metraxe). Meses despois de estar pechados, cando xa podiamos pasear, andando polos arredores do río que fende en dúas a aldea de Cures, reflexionaba sobre a película dicíndome: <É evidente que nos momentos cruciais das nosas vidas sempre estamos sós. E sen embargo, tamén semella evidente que de ningunha maneira queremos estar sós>. E logo xurdiu a pregunta: <Pero, é que sabemos estar sós? Non só é posible que non saibamos, senón que ademais tamén parece que queiramos e nin que sexa bo que esteamos sempre sós>. Ao mesmo tempo recordaches que hai xente solitaria. E tamén que hai xente que se adica a sinalar con dedo acusador os solitarios coma se fosen “malos” ou “raros”. Mesmo os consideran “anormais”. Noutras palabras: falamos de lobos solitarios, de mandas de chacais, de manda de gregarios, de cordeiros fronte a ovellas “negras”, aquelas que tanto preocupaban ao noso Señor.
Repasando a nosa longa noite de pedra de señardades inconfesables, lembras que ao longo da historia da humanidade téñense rexistrado diversas formas de soidade, moitas delas disimuladas. Así pois, hainas escollidas, impostas, exteriores e interiores; mesmo se ten falado dunha soidade sonora, ou de ferro ou tamén labiríntica. Non obstante, e pese a todo isto, o certo é que case nunca queremos estar sós. E mesmo por esta querencia case nunca queremos recoñecer que ás veces estamos máis <solos que la Luna>. E sen dúbida tamén é verdade que necesitamos a señardade para alcanzar altos cumios da creatividade. Pensemos na soidade e austeridade do matrimonio Curie, ou na do matemático Gustave Galoise, na de músicos como Beethoven ou Mozart ou na soidade voluntaria da poeta Emily Dickinson.
Mais tales soidades son relativas, nunca absolutas. Pois, en definitiva, estamos encadeados a vivir acompañados. Queiramos ou non, sempre nos acompaña algo ou alguén: os nosos recordos, as cousas que nos rodean (libros, discos, moblaxe, ferramentas…), o ruído do mundo. Acompáñannos os mortos, os nosos e os dos outros, e os nosos pensamentos, que non se esquecen de nós, nin cando estamos durmidos.
As horas de (in)somnio que padezo nos amenceres dos últimos tempos acaban nas portas da reflexión matutina. Nese instante, unha fervenza de imaxes e sons impiden o regreso ao soño reparador. Nese estado de inquietude, lembro o primeiro sentimento de soidade que vivín. De mozo, non era quen de estar só, aínda que practicaba ou traballaba este sentimento cando me agochaba no faiado ou no hórreo, onde pasaba horas en silencio e nunha relativa quietude. De adolescente en diante, en cambio, sempre ía correndo dun sitio para o outro, especialmente a raíz do ingreso na Universidade. Cando crucei o umbral da vellez, entón atopei o método para aprender a estar só. Agora que a nosa sociedade desfruta e prima a velocidade, é cando un valora a lentitude, mesmo a ximnasia de certa “quietude”. De feito, non hai moito tempo que un ten escoitado que a verdade, a velocidade e a ética non son compatibles.
corredor-fondo-jaime-garcia--644x362Xirando ao redor desta cuestión, veu ata a miña imaxinación a película de Tony Richardson, que, como xa se dixo, está baseada na novela do mesmo título e relata, mediante o coidado recurso de imaxes de flash-back, a historia dun mozo raspiñeiro (Smith) internado ou recluído nun reformatorio (Bordstal) logo de ser arrestado por ter cometido un roubo nunha panadaría. Na súa reclusión o mozo amosa atesourar unhas excelentes cualidades como corredor de fondo campo a través. Con motivo dun campionato británico entre internados ou reformatorios, Smith enfróntase a un verdadeiro dilema e reto moral, un reto cuxo desenlace ningún dos que estabamos na sala tiñamos adiviñado.
A carreira chegaba ao seu tramo decisivo con Smith destacado á fronte dela. Contaba cunha considerable vantaxe sobre os seus inmediatos perseguidores. Cando faltaban poucos metros para a chegada á liña da meta, Smith parouse, e deixou gañar a outro rapazote coma el, pero dun centro distinto. É consciente das consecuencias que, en forma de castigo, van recaer sobre el, por ter tomado unha decisión tan “soberana”.
Nunha escena da carreira, o lagarteiro dise a si mesmo: <Sabías que se sentía a soidade do corredor de fondo atravesando os campos, dábaste conta de que, no que a min respecta, este sentimento era a única honestidade que en realidade había no mundo>. A tenor disto, neste caso a señardade non é un lastre, senón máis ben un éxito e un xeito de consolidar a súa convicción de que a liberdade e a honestidade consigo mesmo (pese a ser un ladrón) son valores que están por enriba de calquera recompensa que nos poida ofrecer a sociedade.
Esta é ética dun ladrón. Pero é unha ética que outros moitos “decentes” non teñen, non posúen, ou que ás veces venden a súa honestidade por uns momentos de gloria ou polas migallas que caen da mesa redonda onde os grandes xefes e poderosos celebran o seu banquete polos beneficios obtidos, cada ano máis suculentos. Talvez por isto, debamos, seguindo a proposta de Dionisio Cañas, de aprender a estar sós, aínda que vivamos rodeados de xente. Talvez sexa certo que a soidade é a única patria verdadeira que temos.

2 comentarios en “A soidade do corredor de fondo

  1. Moi boa entrada, amigo Gonzalo:

    Eu penso que todos temos momentos en que desexamos estar sós. Aínda que me encanta a compañía dos meus seres queridos e amizades, hai veces que necesitas a soidade. Estou tratando de memorizar una frase de Marilyn Monroe na que dicía algo así: “Estar sola es como estar en una fiesta donde nadie te hace caso”. Imaxínome que si decía eso era porque en realidade foi unha persoa con moita carencia de cariño a pesares de ser quen era. Eu sigo pensando que a soidade tamén é moi necesaria. Cando estás meténdote de cheo no libro que estás lendo, amas e desexas esa quietude da que só disfrutas sen máis presenza ca a das follas que estás pasando e vivindo, porque a soidade si te paras a pensalo, é o prezo da liberdade. Unha persoa que está na cárcere non está sen liberdade por estar encerrada, senón tamén porque non pode estar só cando lle apetece. `
    Pero a soidade só é boa en certos casos, iso é certo. Nós, somos seres gregarios e necesitamos falar, rir, amarnos, palparnos, saber como están os amigos, que por certo, esta puñetera pandemia fixo que nos alexáramos uns dos outros. A ver si nos da unha tregua para volver a abrazarnos.

    Un biquiño, querido Gonzalo.

    1. Boa tarde, amiga Magdalena. Moitas gracias polas túas palabras. Coido que basicamente estamos de acordo. Non estou moi seguro de que xa antes desta maldita praga non estaríamos un pouco afastados uns dos outros. Non o sei. Pasa unha boa fin de semana.

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *