Román Arén. Cando se fala da Xeración do 27 rara vez se fala das súas poetas e, se se fala, faise con paternalismo e certo ton despectivo, inxustificados unha historia da poesía española e da Xeración do 27 non pode ignroar os nomes de Ernestina de Champourcín, Josefina de la Torre, Carmen Conde ou Concha Méndez. Case todas, ademais, viron o seu eco máis apagado polo exilio tras a guerra civil ou pola postguerra pouco favorable. Concha Méndez (1898) foi participante activa na vida literaria e artística española e deportista destacada. Colaboradora do seu home, Manuel Altolaguirre en revistas como <Héroe>, <1616> ou <Caballo verde para la poesía>. Exiliada en Cuba e definitivamente en México, onde acolleu na súa casa a Luis Cernuda. A súa poesía, intimista, non é das maiores da súa xeración, pero ten méritos abondos para ser lida e a reivindicala dedicou moitos esforzos James Valender e produto diso é a antoloxía Poemas (1926-1986), editada por Hiperión en 1995, case unha década despois da morte da autora. O volume contén un fermoso díptico dedicado a Rosalía de Castro, que se publicara por vez primeira no volume Poemas. Sombras y sueños, aparecido en México en 1944. Velaí o texto:

A Rosalía de Castro

I

A tu Galicia he de ir/a oír la voz de sus rías./Y entre la lluvia he de ver/la casa donde morías…/A la luz de tu quinqué,/te pienso en noches de frío/pulsándote el corazón/-¡Tan tuyo y también tan mío!-./Y te pienso en el jardín/junto a tu mesa de piedra./Tu árbol y tu soledad,/ambos cubiertos de yedra./Sé que andarás por allí,/por la tu casa vacía,/que no sabe estar sin ti…/Iré a hacerte compañía./¡Juntas hemos de llorar/en tu jardín, Rosalía!./

II

Nos movió el mismo dolor…/la misma espina clavada…/la misma fuerza de amor…/Tú, en tu tierra desterrada,/y yo en destierro mayor,/un cantar son nuestras vidas/-canto entre queja y clamor-./Tú, en tu norte, ensimismada,/siempre allí, siempre contigo…/entre tu lluvia encerrada,/al sueño dabas abrigo./Y tu soñar se expandía/para los siglos, sonoro./Tu fina melancolía/era una montaña de oro./Mi existir es diferente;/de acá para allá movida./Cien fronteras vio mi frente…/un caminar es mi vida…/pero como tú, la tierra,/mi tierra llevo en mi herida.

O diálogo de Concha Méndez con Rosalía faise ende o exilio, interior e exterior, dos dous eus líricos e dende, malia iso, o amor e a saudade da terra. A mesma poeta lembrará en Memorias habladas, memorias armadas(1990) que imprimiu o seu primeiro libro no obradoiro dun xenro de Rosalía.