Gonzalo Trasbach. Gris mañá de outubro: é o tempo das pantasmas de outono. Visitas o cemiterio de Abanqueiro, onde descansan case todos os teus mortos. O repique da campá anuncia un enterro. De repente, comeza a chover miudiño. A banda sonora da túa vida irrompe no teu dial cando te detés diante das tumbas dos avós: un día de setembro de 1949. Contabas sete meses e túa nai levábate nunha cesta de corres para lavar a roupa no regato que serpea por entre a aldea. Hai olor a figos maduros no aire e na luz do mediodía. Nesa mesma data, unha moza orfa xudía inglesa pasaba a xornada nunha praia italiana cunha panda de xente na cal se atopaba un tipo famoso: Orson Wells.
A avoa e as súas irmás contemplan inmóbiles esta escena. Sentado no muro do campo santo, un home con cara de derrota fuma paseniño, como ausente. Unha muller viúva enloitada pasa diante del e camiña pouco a pouco cara á porta da igrexa no silencio da mañá que se estende máis aló, sobre o espello mariño. Escura coma as lápidas, a terra do cemiterio xa está enchoupada de auga. No miolo dese intre, unha pregunta interrompe a calma reinante no escenario: Falar cos mortos é unha perda de tempo?
Os mortos flotan no turbulento mar dos nosos recordos. E ás veces tamén andan polos camiños e polas rúas. E só os vemos cando os necesitamos (lembramos a Santa Acompaña?). E logo aprendemos a deixalos ir. As nais, os pais, irmás, os nosos parentes e amigos máis achegados xiran nas nosas cabezas coa roda ardente das horas, dos días e das estacións. As figuras admiradas e queridas, coma Beckett, Novoneyra ou Joyce, veñen con nitidez, pero só algunhas veces. E aparecen tan mudos coma Ezra Pound cando, despois de pasar moitos anos encerrado na casa dos tolos de Washington, paseaba solitario entre os canais de Venecia.
Talvez sexa posible que os mortos perdan o sentido da orientación cando fan de viaxeiros entre nós, quizais porque se toman a vida menos en serio ca nós. Ata pode que lles falte un chisco de sentido do humor. Neste senso, seguramente no lles faga graza ningunha a presenza do voitre negro bromista. Coma ese que, segundo os xornais, se pousou hai uns días en Vigo, confundindo a cidade cunha paisaxe erma e inaccesíbel de neve e rochas.
Sen máis compañía có inmenso silencio da tardiña que cae antes da noite do Día dos Mortos, xorde o canto do grilo burlón de defuntos e entra na escena o vello ionqui cos seus xutes de cortisona: moito antes de morrer Burroughs pasaba tanto tempo na Terra dos Mortos coma na súa afastada cabana de Lawrence (Kansas). Segundo o escritor norteamericano, na Terra dos Mortos había concesionarios de comida rápida, pero non tiñan nada para comer. As ariscas camareiras non prestaban ningunha atención ao vello sabio heroinómano enfundado no seu traxe gris. Foi así coma descubriu que os mortos morrían de fame pero non podían comer. Octavio Paz di que a morte é coma unha gran boca baleira á que nada farta.
Contemplando absorto aquel misterioso suburbio dos mortos cos seus obeliscos e templos en ruínas, decátaste que non só chovía, senón que en cada gota de chuvia a túa vida fracasada choraba na febre das horas da mañá que discorría imperceptíbel, preñada de quietude. Choraba por todo o que non podía volver ocorrer. Choraba por túa nai facendo na lareira os bolicos para cear. Choraba por teu pai cando enfadado berraba con todos. Choraba pola carrilana que tiveches de pequeno. Choraba por aquela fermosa primeira mestra á que amabas en segredo. Choraba polo teu amor e polos fillos que desexabades e nunca naceron. Choraba polas viaxes malogradas e por aqueles tempos cando nos esquecíamos das datas correntes e tamén choraba pola alquimia dos crisantemos negros. E choraches até escoitares unha voz que dixo: sobreponte e bota a andar unha vez máis. Iso é todo.
Non te preocupes. Faltas cometémolas case todos. A perfección no é máis que unha aspiración que nunca se acada. Ánimo. Saúdos cordias from Boiro.
Gracias por tu rápida y amable contestación Gonzalo. Yo soy MUY inculta, y eso me apena lo indecible. Fui a la escuela hasta los once años, tengo muchas faltas de ortografía, principalmente pongo tildes donde no deben ir o se las saco donde deben estar. No sé escribir en gallego porque nunca me lo han enseñado pero sabes ? empiezo este lunes en Ribeira a dichas clases, estoy deseando que llegue el día, a ver si consigo escribir en nuestra preciosa lengua. Gracias nuevamente Gonzalo, creo que soy una pesada pero me encanta escribir. Café Barbantia lo encontré gracias a José Ricardo y la verdad es que me entusiasma leer todos vuestros artículos, me encantaría escribiros a todos pero ya me van a borrar de la web por latosa.
Un cariñoso saludo
Estupendo tu comentario, Magdalena, coma sempre. Coa túa gracia e intelixencia. Por cierto, me pareces bastante más “culta” de lo que alguna vez has insinuado. En cualquier caso. Lo que quería decir es esto. Alguna vez, Xosé Ricardo habló de que el conserva, bendita decisión, dentro o neno que medrou nas rúas de Rianxo. Eu tamén conservo o neno que se criou nun escenario pobre pero mágico. O que ocurre é que o seu neno acadau certas vertudes, pero o meu inclinousou por otras. “Eu nunca fu irónico, nin sarcástico”, nin tampouco gardador de rebaños”. ¿Comprendes? Con isto, tampouco quero dicir que el o fose. Apertas, nena. E que todo te vaia ben.
Ciertamente, José Ricardo es muy ameno y tiene una cualidad inmensa de saber confeccionar un artículo de cualquier materia. Le enseñas un botón y al día siguiente ya te confecciona un traje ortográfico. Me encanta leerlo y releerlo pero tú, Gonzalo, no le niegas pares. Eres excelente, diferente sí, pero muy bueno.
Ah !! soy un mes mayor que tú, he nacido el 17 de enero de 1949. Lo digo porque como Losada me conoce a ver si me dice que Hermes Trismegisto también practicó con mis padres la alquimia del orujo y del buen hacer. jajaja. Disculpas por la broma.
Saludos palmeiráns.
Hai pouco escribín aquí un artigo onde falaba do elixir da eterna xuventude. Ti agora falas da alquimia e dis que en 1949 tiñas sete meses. Boto contas e penso: descubriría o amigo Gonzalo ese elixir? Compárteo con nós, como compartiches este fermoso artigo. Eu tamén tiven unha sensación similar no cemiterio de Rianxo este martes.
Unha aperta
Gracias. Tiña sete meses no setembro dese ano, porque son de febreiro, mes do frío. Debe ser por iso que coñezo a alquimia dos cañeiros, que tamén coincide ca dos crisantemos. Aquelas noites nos cubertos eran máxicas. Aínda sigo pensando naquel cacharro enorme que transformaba o traballo en espírito por mor do lume que dirixía un home que durmía entre a palla. En fin…Ti es divertido nos teus artigos, eu son un pouco máis tristón. Saúdos cordiais.
Hola Gonzalo : tu artículo me ha hecho recordar a tantos seres queridos que ya no se encuentran aquí … Dicen que no hay nadie más muerto que el olvidado, entonces, recordémoslos siempre para que sigan con nosotros aunque sólo sea en el recuerdo.
” Falar cos mortos é unha perda de tempo ? ” Considero que no.
Un día de Todos los Santos de hace unos años, haciendo el recorrido por las tumbas del cementerio de aquí de Palmeira me llamó la atención una que no tenía flores, era la única – aquí la pomposidad en el arte floral es manifiesta- me acerqué y ví que tenía un cuadrecito con una inscripción, y decía así, ” Una flor en la tumba se marchita, una lágrima en los ojos se evapora, una oración por su alma la recibe Dios “. Y allí mismo, hablé con aquél desconocido elevando una plegaria por su alma. Y tal como acaba tu artículo , Gonzalo, me sobrepuse, eché a andar una vez más, pero, sin interesarme lo barroco de otras tumbas ni en si alguna vez el alquimista lograría encontrar los crisantemos negros, porque, una vez terminado el juego, el rey y el peón vuelven a la misma caja, y me marché para casa con la seguridad de que aquella oración había llegado a su destino.
Saludos palmeiráns.
P.D. Artículo muy interesante Gonzalo, gracias
Boas noites. Gústame todo o que dis, Magdalena. Rezar. Talvez se orásemos máis, cecais o mundo andaría un pouco millor. Gracias pola túa reseña do artigo, que non é máis que unha pequena homenaxe a todos os mortos da nosa terra. Saúdos cordiais dende Boiro.