X. Ricardo Losada. Conta Luís Rei Núñez na súa biografía que Rafael Dieste foi aprender as primeiras letras ao parvulario da señora Fanchuca, unha muller chapada á antiga que, como era habitual naqueles primeiros anos do século XX, utilizaba métodos violentos, como zorregar cun pau na man a quen non sabía soletrear unha palabra. E que, cando pasou á escola nacional, onde tivo un mestre con métodos máis modernos, consciente de que aquelas clases si lle aproveitaban, ao chegar á casa dixo: “Vedes como o torpe non era eu? Torpe era quen non sabía ensinar”.

Esa anécdota recordoume outra que conto nas miñas clases. Un profesor universitario dilles aos alumnos que fóra da aula agárdao un can ao que lle ensinou a falar. Os alumnos non o cren e pídenlle que o faga pasar e llelo demostre. O profesor mete o can na aula e ponse a falar con el, pero, como o can non responde, os alumnos chámanlle mentireiro. Non mentín, dilles o profesor, eu ensineille a falar, pero el non aprendeu.

Uso esa anécdota para explicar a diferenza entre un profesor erudito e un profesor culto. O primeiro cre que o profesor debe ser indiferente a se os alumnos aprenden ou non. O segundo, que o profesor só é profesor cando os alumnos aprenden. Non sei como foi Dieste como profesor en México e en Cambridge, pero se teño que fiarme de Rei Núñez, alumno non formal, pero si socrático, seu, foi un profesor culto. Aledaríame que así fose, pero dubídoo, pois dáme a impresión de que, entre as múltiples virtudes de Dieste, non estaba a necesidade de pórse no punto de vista do interlocutor. Dieste, creo eu, era un profesor culto, só para esa minoría, á que, de seguro, pertence Rei Núñez, capaz de seguir os seus razoamentos. Para a inmensa maioría, sería un erudito. Pero insisto. Pode que estea equivocado, e influído pola imaxe aristocrática que Dieste daba cada vez que paseaba pola ribeira de Rianxo, e que nunca me animou a demostrarlle todo o que eu aprendera a soletrear con Dos arquivos do trasno, A fiestra valdeira e Historias e invenciones de Félix Muriel, os seus libros menos eruditos, pero máis cultos.