Ramiro Ouviña O. Dun tempo para aquí viña notando que era chegar onde estaba a familia e cambiar falas e xeitos era todo un. Aínda así, non faltaba a ocasión de recoller aquí e alá palabras soltas, escoitadas dende lonxe ou cando se supoñía que non as podía ouvir, para fiar de que ía a cousa: que se o atoparan pasmado diante do almorzo cando chegaran, xa tarde, da feira; que o mesmo vestía de domingo para esfollar a viña que de remendos para baixar ao Sintrom. Sorprendéralle, iso si, que fora Etelvina, a súa muller, quen comentase aquilo de “E convencelo de que mude a roupa interior! Meu deus, non o podedes nin imaxinar!”. Porque se de algo estaba certo era de que todo aquilo non tiña nada que ver con el, nin cos sermóns, cada vez máis frecuentes, sobre o que facía ou deixaba de facer. Ben sabía Ismael que o que tentaban agocharlle, e do que tanto se preocupaban, era de Brais, o de Ordán, compañeiro seu de anos e anos, que había xa un tempo que viña perdendo cabeza e saúde a ollos vista. Foran moitas sementes e moitas colleitas xuntos; moitas feiras pasadas xuntos, moitas cuncas de viño e moito polbo. Moitos os “hoxe por ti, mañá por min”. Que o nacemento de Dorinda os fixera compadres era tan natural como que o outono seguira ao verán e dera despois paso ao inverno. E doíalle a dor de Brais, que sentía coma propia, aínda quen nin pensar quería en que lle fora ocorrer a el. E por iso non quería escoitar, nin saber. Pero todo veu a peor, definitivamente a peor, aquel día que ao chegar á casa e entrar na cociña ninguén calou. Mirou a Etelvina, e nos ollos da muller que tanto quería só viu bágoas e anguria. Buscou resposta en Dorinda, que se interpuxo entre el e a pequena Mariña. Como se a protexese? –preguntouse Ismael. E un balbordo de mil bombas de palenque rebentou nos seus ouvidos coma un furacán devastador: Deixas-á-nena-na; nin-caso; morreu-hai-máis dun-ano; taberna-e-ti; por-unha-orella-che-entra-e-pola-outra-che-sae; veste-tan-tranquilo; e-non-o-entendes.

Ou non o pode entender, escoita dicir a Etelvina.

Síntome canso, o mundo pésame moito máis ca onte e ca antonte. O camiño da casa ao coche fíxoseme tan longo que nunca pensei chegar. Sentado no asento traseiro miro como a chuvia bate con forza contra os cristais da ventá e esborralla as luces do exterior.

As cousas, parece, van indo mellor. Só me molesta esa muller, que non coñezo, e non para de me dicir pai, isto, pai, o outro. Non calará, ho!