Conzalo Trasbach. Nas artes, na música (da que sabemos tan pouco, coma talvez tamén de nós mesmos), no pensamento e case en toda a literatura seria, ¿a soidade e a singularidade son esenciais ou non? ¿Non é a caso unha cuestión nodal a individuación do acto ético, poético, estético e metafísico, da soidade da extinción persoal no proceso creativo? ¿Non durmimos sos? E se é así, ¿non nos acercamos ás obras artísticas titubeando, case tatexando, igual que nos aproximamos a morte? ¿En cando morremos no o facemos nunha soidade ontolóxica? ¿Non agroman as grandes creacións, esas raras pezas ou teorías que rebentan ou furan o establecido, no exilio da terra baleira, da que falaba Elliot? ¿A que nos soa “la noche oscura del alma”? ¿Non son os poemas de san Juan de la Cruz unha fiel testemuña dunha soidade abafadora pola chegada inminente do transcendente?

Agora ben, temos escoitado nalgunhas ocasións que existen varias modalidades de soidade (reclusión elixida ou voluntaria, involuntaria ou forzosa, como o exilio político ou doutra clase, e algunhas máis). En calquera caso, é un feito que a soidade (e así mesmo os solitarios) nesta nosa sociedade da tiranía neoliberal non está ben vista. Non cotiza na bolsa. Máis ben o seu ton, a súa música e a súa letra apuntan na dirección dos que dalgún xeito consideramos desgraciados ou están abandonados da man de Deus ou das institucións. E incluso moitas veces os solitarios xeran desprezo, hostilidade e, sobre todo, unha doente indiferenza muda, silente, que é moito peor, por parte dunha maioría gregaria.

Sen embargo, pregunteime moitas veces se a soidade podería agochar algunhas ledicias delicadas e festivas e se un podería chegar a gozar delas, como se foran esas tan pouco valoradas que ás veces nos atopamos mesmo na vida doméstica (unha cea a medio preparar cando na cociña entra a tenue luz do atardecer. E mesmo na abstinencia desexada). Case sen querer, atopei unha resposta afirmativa cando volvín a mirada cara aos poemarios de Emily Dickinson (10/12/1830-15/5/1886), que descansaban no andel. Como é sabido, a poeta de Amherst (Massachusetts) retirouse da vida social aos 30 anos. Entón decidiu pecharse na casa do seu pai e dese “tobo” non volveu saír, aínda que mantivo unha notable correspondencia con algunhas persoas do mundo exterior. No seu encerro voluntario reafirmou a súa vocación poética. Era, evidentemente, unha muller solitaria. Mais non se sentía soa. “Estaría máis soa sen a Soidade”, escribiu. Nesta frase, penso, celebra a riqueza e a graza da soidade. Neste senso, Steiner ten dito que “hay también una sonrisa en la soledad elegida de Emily Dickinson, pero su registro es mudo”.

Como sabemos durante períodos demasiado longos da historia política e social, o destino das mulleres, mesmo das excepcionais, coma neste caso, ten sido o dun illamento forzoso. Ben de carácter psicolóxico ou ben no eido público. Neste punto lémbrome de que na lectura marquei cun lapis un poema que reza así: “Sola, no puedo estar/Pues me visitan Huéspedes/Compañía sin nombre/Que la llave sortea/…”. Coido que estes versos reflicten que Emily Dickinson sabía que a súa soidade estaba poboada de certos espíritos misteriosos, sen rostro nin nomes, que elevaban a imaxinación da poeta ata cumes de estrañas intuicións que lle proporcionaban unha alegre e festiva compaña. Nestes poemarios, onde tamén di que “Hai outra Soidade/Que moitos morren sen coñecer/…/E para quen a coñeza/É tan rica que non podería ser revelada/Polas cifras mortais”. Así pois, entendo que Dickinson converte a súa soidade, frutífera e ata deliciosa, en materia, en alimento, na confirmación dunha luminosa aura que só esta Soidade e a reclusión claustral poderían xerar.